Ehlibeyt (a.s) Haber Ajansı ABNA- Kumeyl b. Ziyad b. Nehik Nahai Suhbani Kufi (Arapça: کُمَیل بن زِیاد بن نَهِیک نَخَعی صُهبانی کوفی) (hicri kameri 12 - 82); Allah Resulünün (s.a.a) ashabının tabiinlerinden ve İmam Ali (a.s) ve İmam Hasan’ın (a.s) has yaranlarındandır. O, ikinci halife Osman’ın azledilmesini ve İmam Ali’nin (a.s) hilafetini gündeme getiren ilk kişilerden biridir. İmam Ali’nin (a.s) hükümeti döneminde bir müddet Hit bölgesi valiliğini yapmıştır. Muaviye’nin ordusunun Hit bölgesini yağmalaması üzerine İmam Ali (a.s) ona şehri savunma noktasında gereken çabayı göstermediğinden dolayı serzenişte bulunmuştur. Şiakaynaklarında Kumeyl’den birçok rivayet nakledilmiştir ki onların en meşhuru Kumeyl Duasıdır. Kumeyl Ehlisünnet kaynaklarında kalilu’l hadis (sayıca az hadis rivayet eden) olarak bilinmiş ve bazen de mezemmet edilmiştir.
Nesebi ve Kabilesi
Nahai kabilesinden olan Kumeyl, Ziyad b. Nehik’in oğludur. Allah Resulü (s.a.a) Nahai kabilesi hakkında şöyle buyurmuştur: “اَللّهمَ بارِك فِی النَخَع” (Allah’ım Nahai kabilesine bereket ver.)[1] Muhammed Deşti, Müslim’in evlatlarının katili ve Ubeydullah b. Ziyad’ın yaranlarından olan Haris b. Ziyad’ı Kumeyl’in kardeşi olarak yad etmektedir.[2]
Tarihi kaynaklarda Kumeyl b. Ziyad’ın veladet tarihinden söz edilmemiştir, ancak Zirikli Kumeyl’in doğum tarihini hicri kameri 12 olarak zikretmiştir.[3]
İmam Ali (a.s) Dönemi
Kumeyl b. Ziyad Nahai Allah Resulünün (s.a.a) ashabının tabiinlerinden ve İmam Ali (a.s) ve İmam Hasan’ın (a.s) has yaranlarındandır.[4] Ömrünün 18 yılını peygamber efendimizin (s.a.a) döneminde geçiren Kumeyl, Hz. Ali’nin (a.s) hilafetinin ilk günlerinde İmam Ali’ye (a.s) biat eden ve Sıffin savaşı gibi İmam Ali’ye karşı başlatılan savaşlara katılan Şialardan biridir. [5] Kumeyl Emire’l Müminin’in sırrı (sır arkadaşı) olarak da bilinmektedir.
Kumeyl ve Kays-ı Nahai’nin oğlu Ömer b. Zurare, ikinci halife Osman’ın azledilmesini ve İmam Ali’nin (a.s) hilafetini gündeme getiren ilk kişilerdendir.[6] Kumeyl, üçüncü halife Osman zamanında Kufe’den Şam’a sürgün edilen on kişiden biriydi.[7]
İmam Ali’nin (a.s) Valisi
Kumeyl b. Ziyad İmam Ali’nin (a.s) hükümeti döneminde Bağdat nahiyesinde bulunan Hit[8] şehrinin valisiydi.[9]
Kumeyl, Sufyan b. Avf’ın komutanlığındaki Muaviye’nin askerlerinin Hit şehrine saldırmak istediklerinden haberdar olunca, onların Kırkısya bölgesinde olduğunu zannederek İmam Ali’den (a.s) izin almaksızın 50 silahlı askeri şehri savunmaları için orada bırakıp yanındaki askerlerle birlikte Kırkısya bölgesine doğru hareket etti. Bu fırsattan istifade eden Muaviye’nin askerleri de Hit şehrine saldırdı. Bunun üzerine İmam Ali (a.s) bir mektupla ona (şehri savunma noktasında gereken çabayı göstermediğinden dolayı) serzenişte bulundu.[10] Bu mektup Nehcü’l Belağa’nın 61. Mektubudur.[11]
Kumeyl b. Ziyad Nahai İmam Ali’nin (a.s) şehadetinden sonra İmam Hasan’ın (a.s) yaranları arasında yerini almıştır.[12]
Hadis
Kumeyl İmam Ali (a.s), ikinci halife, üçüncü halife, İbn Mes’ud, Ebu Hüreyre ve diğerlerinden rivayet nakletmiştir. Abdurrahman b. Abbas, Ebu İshak Sebii, Abbas b. Zerih, Abdullah b. Yezid Suhbani, E’maş, Abdurrahman b. Cündeb ve diğerleri de Kumeyl’den rivayet nakletmişlerdir.[13]
Şia kaynaklarında Kumeyl’den birçok hadis nakledilmiştir, ama Ehlisünnet onu kalilu’l hadis (sayıca az hadis rivayet eden) olarak bilmektedir. İbn Habban ve İbn Mein onu güvenilir ve siga bilmiştir. Kumeyl Ehlisünnet’in bazı kaynaklarında da mezemmet edilmiştir.[14]
Kumeyl Duası
Kumeyl diğer adı Hızır Duası olan Kumeyl Duasını İmam Ali’den (a.s) nakletmiştir. Kumeyl Hızır duasını İmam Ali’den (a.s) öğrendiği için bu dua Kumeyl duası olarak meşhur olmuştur. Ondan Kufe’nin zahit ve abidlerinden biri olarak yad edilmektedir.[15]
İmam Ali’nin (a.s) ona naklettiği bazı vasiyetler Biharu’l Envar kitabında bulunmaktadır.[16] Onların özeti ise Tuhefu’l Ukul kitabında da zikredilmiştir.[17]
Şehadeti
İmam Ali (a.s) Kumeyl’in şehadet haberini önceden vermişti.[18] Çoğu tarihçi onun ölümünü hicri kameri 82 yılı olarak zikretmektedir[19], ama Taberi 83[20] ve Askalani ise Yahya b. Mein’den naklettiği üzere Kumeyl’in vefatını hicri kameri 88 yılı olarak bilmektedir.[21] Kumeyl şehit olduğunda 70 yaşında idi[22], ama Zehebi Medaini’den naklen onun öldüğü zaman 90 yaşında olduğuna inanmaktadır.[23]
Kumeyl b. Ziyad, Haccac b. Yusuf Sakafi’nin emriyle şehit edildi.[24] Haccac Kumeyl’in yanına getirilmesini istemiş, ancak Kumeyl kaçmıştı. Haccac’ın Kumeyl’in kabile ve akrabalarına zarar vermesi ve eziyet etmesi üzerine Kumeyl’in kendisi Haccac’ın yanına gitti ve aralarında geçen bir müddet sohbetten sonra Haccac onun katledilmesi emrini verdi.[25]
Kumeyl’in kabri Necef – Kufe yolu üzerinde bulunan “Seviyye” (Hayyu’l Hanane) bölgesi Hanane camisi yakınlarında bulunmaktadır.[26]
İlgili Konular
- Şerhi Hal, Asar ve Makamı İrfaniyi Kumeyl b. Nahai ez Ashabı Sırrı ve Hassı Hz. Ali (a.s), Kudretullah Hayatiyan Sazmanı Tebligatı İslami, Tahran, 1379.[27]
- Kumeyl Mahremi Esrarı İmam Ali (a.s): Namusu İrfan, Hüseyin (Muştak Ali) Haydar Hani, Fuad, Tahran, 1371.[28]
- Kumeyl Duasının Arapçası, Türkçe Okunuşu ve Tercümesi
- İmam Humeyni’nin Kumeyl ve Münacatı Şabaniye’ye olan İlgisi
- Kumeyl Duasını Online olarak Dinlemek için Tıklayınız
--------------------------------------------------------------------------------------
Kaynakça
[1] Usdu’l Gabe, c. 1, s. 75; Et-Tabakatu’l Kubra, c. 1, s. 261.
[2] Muhammed Deşti, s. 599, 61. Mektubun dipnotunda.
[3] Zirikli, c. 5, s. 234.
[4] Kutbu Ravendi, Minhacu’l Berae, c. 21, s. 219; Müfid, İhtisas, s. 7.
[5] El-İsabe, c. 5, s. 486; Tabakatu İbn Sa’d, c. 6, s. 217; Müfid, İhtisas, s. 108.
[6] Ensabu’l Eşraf, c. 5, s. 517.
[7] Tarihi Taberi (tercüme), c. 6, s. 2195 – 2199.
[8] Irak ve Şam sınırı arasında yer alan ve bir sınır şehri olan Hit şehri Fırat nehrinin kenarında bulunmaktadır ve günümüzde kervanların Haleb şehrine gitmek için geçtiği Ramadi eyaletinin bir şehridir. Hit şehri abad ve sağlam kalesi olan bir şehirdi.
[9] Muhammed Deşti, s. 591.
[10] Ensabu’l Eşraf, c. 2, s. 473.
[11] Muhammed Deşti, s. 599. (Mektup; 61)
[12] Şeyh Tusi, s. 97.
[13] El-İsabe, c. 5, s. 486.
[14] El-Ensab, c. 13, s. 68.
[15] Kufe’nin tanınmış arif ve zahitleri sekiz kişi idi; Üveysi Karani, Amr b. Utbe, Yezid b. Muaviye en-Nahai, Rebii b. Hesim, Hammam b. Haris, Ma’zad Eş-Şeybani, Cündeb b. Abdullah ve Kumeyl b. Ziyad.
[16] Vesailu’ş Şia, c. 5, s. 119, c. 16, s. 354; Biharu’l Envar, c. 1, s. 187 – 189, s. 223, 258; c. 2, s. 298; c. 23, s. 44, 47 – 48; c. 33, s. 399; c. 58, s. 84; c. 63, s. 424, 425; c. 71, s. 314 – 319; c. 74, s. 271, 276, 278; c. 74, s. 714; c. 74, s. 414; c. 75, s. 75; c. 80, s. 284; c. 81, s. 229 ve...
[17] Tuhefu’l Ukul, s. 171, 176.
[18] Biharu’l Envar, c. 41, s. 316; El-Menakıb, c. 2, s. 271.
[19] El-İsabe, c. 5, s. 486; Tarihi Halife, s. 182; Zehebi, Tarihu’l İslam, c. 6, s. 177.
[20] Taberi, c. 8, s. 3716.
[21] Tehzibu’t Tehzib, c. 8, s. 402.
[22] El-İsabe, c. 5, s. 486.
[23] Zehebi, Tarihu’l İslam, c. 6, s. 177.
[24] El-İsabe, c. 5, s. 486.
[25] El-İsabe, c. 5, s. 486.
[26] Alevi, Rahnemayi Musavveri Seferi Ziyaretiyi Irak, s. 145.
[27] کنسرسیوم محتوای ملی.
[28] کنسرسیوم محتوای ملی.
Bibliyografi
İbn Hacer Askalani, El-İsabe fi Temyizi’s Sahabe, tahkik: Adil Ahmed Abdulmovcud ve Ali Muhammed Muavviz, Beyrut, Daru’l Kutubu’l İlmiye, birinci baskı, 1415 / 1995.
İbn Şehri Aşub Mazenderani, Menakıbı A’li Ebi Talb (a.s), Müessese-i İntişaratı Allame, Kum, 1379.
Ebu Said Abdulkerim b. Muhammed b. Mansur et-Temimi es-Sem’ani, El-Ensab, tahkik: Abdurrahman b. Yahya el-Muallimi el-Yemani, Haydar Abad, Meclisi Dairetu’l Mearifi’l Osmaniye, birinci baskı, 1382 / 1962.
Hasan b. Şu’be Harrani, Tuhefu’l Ukul, bir cilt, İntişaratı Camiayı Müderrisin, Kum, 1404.
Zirikli, Hayruddin, El-E’lamu Kamusu Teracimu’l Eşheru’r Rical ve’n Nisa mine’l Arabi ve Musta’ribin ve’l Müsteşrikin, Beyrut, Daru’l İlm Li’l Melayiyn, ikinci baskı, 1989.
Deşti, Muhammed, Tercümeyi Nehcü’l Belağa, İntişaratı Meşrigen, dördüncü baskı, Kum, 1379.
Şeyh Tusi, Ricalu’t Tusi, Naşir: Camiayı Müderrisin, Kum, 1415.
İzzuddin b. El-Esir Ebu’l Hasan Ali b. Muhammed el-Cezeri, Esdu’l Gabe fi Marifeti’s Sahabe, Beyrut, Daru’l Fikr, 1409 / 1989.
Allame Meclisi, Muhammed Bakır, Biharu’l Envar, Müessesetu el-Vefa, Beyrut, 1404.
Alevi, Ahmed, Rahnemayi Musavveri Seferi Ziyaretiyi Irak, Kum; Maruf, 1389.