AhlolBayt News Agency (ABNA)

source : Wikishia
Perşembe

23 Haziran 2016

13:52:04
761975

Miraç veya İsra (Arapça: الإسراء و معراج) Hz. Muhammed Mustafa’nın (s.a.a) Mekke’den Kudüs’teki Mescid-i Aksa’ya ve oradan da göğe yükseltilmesi anlamındaki gece yolculuğudur.

Ehlibeyt (a.s) Haber Ajansı ABNA - Miraç veya İsra (Arapça: الإسراء و معراج) Hz. Muhammed Mustafa’nın (s.a.a)Mekke’den Kudüs’teki Mescid-i Aksa’ya ve oradan da göğe yükseltilmesi anlamındaki gece yolculuğudur. Şia ve Sünniler arasında, Kur’an-ı Kerimayetleri ve tevatür haddindeki hadisler gereği miracın vukuu hakkında bir anlaşmazlıkları yoktur, ancak miracın hangi zamanda gerçekleştiği, kaç kere gerçekleştiği, nasıl gerçekleştiği, fiziksel olarak mı ruhi olarak mı gerçekleştiği gibi bazı kısımlarında ihtilaflar etmektedirler. Hz. Fahri Kâinat Efendimizin (s.a.a) miracı, Mekke’deki ikamet ettiği son günlerinde gerçekleşmiştir. Efendimiz miraçta ilahi ayetleri ve bazı büyük peygamberlerin ruhlarını müşahede etmiştir.

Etimoloji

Miraç sözlükte, merdiven, basamak ve yukarı çıkarmaya yarayan her şeye denir.[1] Istılahta ise, Hz. Resulü Kibriya Efendimizin (s.a.a) “Burak” adı verilen binek ile Mekke’den Kudüs’teki Mescid-i Aksa’ya oradan da göklere ve “Sidretü'l-Münteha” ve “Kâb-ı Kavseyn” makamına çıkma anlamına gelir.

Kur’an ve Hadislerde

Fazıl bin Hasan Tabersi’ye göre Hz. Resulullah’ın (s.a.a) miracı, Kur’an ayetleri ve Şia[2]-[3]-[4] ve Sünni[5]-[6] tarikiyle nakledilen hadislerde tevatür haddindedir.

Miraç hadisesi, İsra ve Necm surelerinde zikredilmiştir.[7]

Zamanı

Meşhur görüşe göre Hz. Resulullah’ın (s.a.a) bu gece yolculuğu, Mekke’de sükûnet ettiği son yıllarında (Hicretten önce, bi’setinden sonra) Mekke’de gerçekleşmiştir.[8] Ancak hangi yılda gerçekleştiği, Hz. Ebu Talib’in vefatından önce mi[9], sonra mı gerçekleştiği[10] hakkında rivayetlerde ihtilaflar vardır. Rivayetler aşağıdaki şekildedir:

  • İbn Abbas’ın rivayetine göre; Bi’setin ikinci yılı
  • Haraic kitabının Yazarının Hz. Ali’den naklettiğine göre; Bi’setin üçüncü yılı
  • Bi’setin beşinci[11] veya altıncı yılında
  • Bi’setten 10 yıl 3 ay sonra[12]-[13]
  • Molla Fethullah Kaşani ve Ahmed bin Ali Tabersi’nin naklettiği ve en meşhur olan görüş, Bi’setten 12 yıl sonra gerçekleşmiştir.[14] İbn Hazm bu görüş konusunda icma olduğunu iddia etmiştir.[15]-[16]-[17]
  • Hicretten 1 yıl 5 ay önce
  • Hicretten 1 yıl 3 ay önce[18]-[19]
  • Hicretten 6 ay önce.[20]

Gece Yolculuğu

İsra suresinin ilk ayetindeki “leylen” ve “esra” sözcüklerinden bu yolculuğun gece gerçekleştiği anlaşılmaktadır.[21]Ancak hangi gecede gerçekleştiği konusunda rivayetlerde farklılıklar vardır. Rivayetler aşağıdaki şekildedir:

Hz. Fahri Kâinat Efendimizin (s.a.a) Beytü’l-Mukaddes, Mescid-i Aksa ve göklere gidiş gelişi, bir geceden uzun sürmemiştir.[27]-[28] Öyle ki o gecenin sabahında Mekke’de olmuştur. Tefsir-i Ayyaşi’de İmam Cafer Sadık’tan (a.s) nakledilen bir rivayette şöyle geçmiştir: “Allah Resulü (s.a.a) yatsı namazı ile sabah namazını Mekke’de kılmıştır.”[29]-[30]-[31] Bunun anlamı, İsra ve Miracın yatsı namazı ile sabah namazı arasında gerçekleştiğidir.

Mekânı

Hz. Resulü Kibriya Efendimizin (s.a.a) miracının başlangıç ve bitiş noktası hakkında ihtilaflar vardır. Bazıları Hz. Ebu Talib’in kızı Ümmü Hani’nin evinden, bazıları Mescid-i Haram’dan bazıları da Şi’b-i Ebu Talip’ten[32]başladığını söylemiştir.[33] Ancak en meşhur görüş, Hz. Resulullah’ın (s.a.a) o gece Hz. Ebu Talib’in kızı Ümmü Hani’nin evinde olduğu ve oradan Miraca çıktığı ve oraya geri geldiği görüşüdür.[34]-[35]-[36]-[37]-[38]-[39] Kur’an-ı Kerim’de miracın başlangıç noktasının Mescid-i Haram olduğu belirtildiğinden Ümmü Hani’nin evinden başladığını söylemek çelişiyor gibi gözükebilir, ancak Araplar Mekke’nin tamamına Allah’ın haremi demektedirler. Dolayısıyla oranın tamamı, Allah’ın mescidi ve haremi hükmünde olduğundan Ümmü Hani’nin evi de haremin içindedir.[40]-[41]Ayrıca Şi’b-i Ebu Talib’te gerçekleştiği görüşü de bazı rivayetlerin içeriyi ile örtüşmemektedir.[42]-[43]

Sayısı

Bazı rivayetlere göre, Hz. Resulullah (s.a.a) bir defadan daha çok miraca çıkmıştır.[44] Allame Tabatabai, onlardan birinin Mescid-i Haram’dan bir diğerini de Ümmü Hani’nin evinden olduğuna inanmaktadır. Necm Suresinin ilk ayetlerinin bunu teyit ettiğini ileri sürmektedir. Aynı şekilde miracın mekân, zaman ve sayısı hakkındaki ihtilaflar bu şekilde cem edilebilir.[45]

Seferin Ayrıntısı

Hz. Cebrail (a.s) o gece Hz. Resulü Kibriya Efendimize (s.a.a) nazil olarak “Burak” adlı bir bineği Efendimize getirdi. Hz. Resulullah ona bindi ve Beytü’l-Mukaddes’e gitti.[46]-[47]-[48] Efendimiz binmek istediğinde Burak, inat etmiş. Bunun üzerine Hz. Cebrail bir tokat atarak şöyle demiştir: ‘Yavaş ol ey Burak! Bu peygamberden önce, hiçbir peygamber sana binmedi ve bundan sonra da onun gibi birisi sana binmeyecektir. Bunun üzerine Burak sakinleşmiş ve Cabrail de yanlarında Efendimizi yukarılara çıkarmıştır.”[49]

Mescid-i Aksa

Ana Madde: Mescid-i Aksa

Hz. Muhammed Mustafa Efendimiz (s.a.a) Medine yolunda, Mescid-i Kufe’de, Sina dağında, Beytüllahim’de veya Hz. İsa’nın (a.s) dünyaya geldiği yerde durmuş ve namaz kılmıştır. Sonra Mescid-i Aksa’ya girmiş ve orada namaz kılmıştır.[50]-[51]

Ana Madde: Kubbetu’s-Sahra

Öyle anlaşılıyor ki Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.a) “Kubbetü’s-Sahra’dan göklere uruc (miraç) etmiştir. Bu isimle anılmasının nedeni ise içinde bir kayanın olduğu ve onun üzerinden Efendimizin göklere çıktığından dolayıdır. Nasır Husrev’in Sefernamesinde iddia edildiğine göre Hz. Peygamber Efendimiz Mescid’e girdikten sonra bu kaya parçası yerden ters yüz olarak yukarı kalkmış ve Efendimizin yükselişi tamamlandıktan sonra o taş yeniden aşağı inmemiştir.[52]

Dünya Gökleri

Hz. Âdem’le Görüşmesi

Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.a) oradan dünya göğüne çıkmış ve orada Hz. Âdem’le (a.s) görüşmüştür. O esnadamelekler sıra sıra Efendimizi karşılamaya gelmiş ve güler yüzle selam vererek tebrik ve kutlamalarını sunmuşlardır. Yüzü asık ve öfkeli bir melek diğer melekler gibi selam ve tebriklerini sunmuş, ancak diğer melekler gibi güler yüzlü davranmamıştır. Efendimiz, meleğin ismini Hz. Cebrail’den sorduğunda ‘Cehennem bekçisi Malik olduğunu ve hiçbir zaman gülmediğini, her daim Allah düşmanları ve günahkârlara karşı öfkesinin artmakta olduğunu söylemiştir.’ Efendimiz, Cebrail’den ona Cehennemi göstermesi için emretmesini istediğinde örtüyü kaldırmış ve her yeri bir ateş kaplamıştır.”[53]

Ölüm Meleği İle Konuşma

Orada, elinde nurdan bir levha olan ölüm meleği ile de görüşmüştür. Sonra aralarında şöyle bir konuşma geçmiştir: Ölüm meleği şöyle demiştir: tüm dünya bir adamın elinde oynattığı bir sikke misali elimdedir ve her gün beş kez uğramadığım hiçbir ev yoktur…” Burada Hz. Resulullah Efendimiz şöyle buyurmuştur: “Ölüm en büyük musibet ve en zor hadisedir”. Hz. Cebrail ise şöyle demiştir: “Ölümden sonraki hadiseler ondan daha zordur.”[54]

İkinci Gökten Yedinci Göğe Kadar

Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.a) daha sonra ikinci göğe çıkmış ve orada Hz. İsa ve Hz. Yahya (a.s) ile görüşmüştür. Sonra üçüncü göğe çıkmış, orada Hz. Yusuf’la (a.s) görüşmüştür. Sonra dördüncü göğe çıkmış ve orada Hz. İdris’le (a.s) görüşmüştür. Sonra beşinci göğe çıkmış ve Hz. Harun bin İmran’la (a.s) görüşmüştür. Sonra altıncı göğe çıkmış ve Hz. Musa bin İmran’la (a.s) görüşmüştür.[55]

Yedinci Gök

Efendimiz daha sonra yedinci göğe çıkmış ve Hz. Cebrail’in (a.s) çıkamadığı makama yükselmiştir. Bunun üzerine Cebrail (a.s) şöyle demiştir: “Benim buraya girmeme izin yoktur. Eğer bir parmak ucu kadar dahi oraya yaklaşırsam kol ve kanadım yanar.”[56]

Miraç Hadisi

Ana Madde: Miraç Hadisi

Miraç gecesi, Allah azze ve celle ile Hz. Resulullah Efendimiz (s.a.a) arasında “Hadisi Kutsi” kalıbında bir konuşma geçmiş ve miraç hadisi diye meşhur olmuştur.

Dönüşü

Dönüşte de Beytü’l-Mukaddes’e inmiş ve oradan Mekke’nin yolunu tutmuştur. Yolda Kureyş ticaret kafilesi ile karşılaşmıştır. Onlar develerinden birini kaybetmişler ve onu aramaya çıkmışlardı. Onların yanında su dolu bir kaptan biraz su içmiş ve gerisini yere dökmüştür.[57]-[58]-[59] Bir rivayete göre o kabın üzerini bir şeyle sararak örtmüş ve sabah olmadan önce Ümmü Hani’nin evine geri dönmüştür.[60] İlk önce miraç olayını Ümmü Hani’ye anlatmış ve aynı günün sabahında Kureyş ileri gelenlerinin içinde yaşadıklarını anlatmıştır.[61]

Kureyş’in Tepkisi

Kureyşliler nezdinde miracın düşüncesinin bile mümkün olmadığı bu durum onları daha çok kızdırmıştı. Dolayısıyla Hz. Peygamber Efendimizi (s.a.a) yalanlamaya koyularak şöyle demişlerdir: “Mekke’de Beytü’l-Mukaddes’i görenler var. Eğer doğru söylüyorsan oranın özellik ve yapısını bize anlat.” Bunun üzerine Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.a) ne yalnızca Beytü’l-Mukaddes’in özellik ve yapısını anlatmış, ayrıca yolda yaşanan bazı hadiselerden de bahsetmiş şöyle buyurmuştur: ‘Yolda falan kabilenin kafilesini gördüm, develerini kaybetmişlerdi. Onların yanında su dolu bir kap vardı. Ben o sudan içtim ve ağzını kapattım. Başka bir noktada kendilerinden ürkmüş bir deve gördüm, eli kırılmıştı. Kureyş ileri gelenleri dediler ki: “Kureyş kafilesinden haber ver.” Efendimiz şöyle buyurdu: “Onları Tenim’de gördüm. Önlerinde yürüyen boz renkli bir deve vardı. Üstünde bir tahtırevan vardı ve şu anda Mekke şehrine girmekteler.” Bu kesin bilgilerden oldukça öfkelenen Kureyş ileri gelenleri şöyle dediler: “Şimdi doğru mu yalan mı söylediğin ortaya çıkacak.” Kısa bir süre geçmeden kafile şehre girer ve Ebu Süfyan ve kafiledeki diğer kişiler Hz. Peygamberin anlattığı gibi olayları anlatırlar.”[62]-[63]-[64]

Niteliği

Müfessirlerin çoğuna göre Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.a) bedeni ve ruhuyla Beytü’l-Mukaddes’e ve oradan da yine ruh ve bedeni ile göklere yükselmiştir.[65]-[66]-[67]-[68] Ancak Hariciler bunu inkâr etmiştir; Cehmiye[69]-[70]ve Şeyhiye yalnızca ruhani ve ruhi miracı kabul etmiştir. Bazı rivayetlere göre Hz. Resulullah (s.a.a) Beytü’l-Ma’mur’a ve Sidretu’l-Münteha’ya yakınlaştığında, bazı ashabı ona eşlik etmiştir.[71]

Müşahede Ettikleri

Hz. Fahri Kâinat Efendimiz (s.a.a) miraç gecesinde Allah’ın büyük alametlerinden bazılarını müşahede etmiştir.[72] Hz. Resulullah’ın (s.a.a) göklerde, cennet ehli, cehennem ehli ve meleklerden gördükleri hakkında haberler nakledilmiştir. Şeyh Saduk ve başkalarının naklettiğine göre Efendimiz yeryüzünün üzerinde seyrettiği sırada türbe şeklinde Kum şehrinin parladığını görür. O yerin neresi olduğunu sorunca Hz. Cebrail (a.s) şöyle cevap verir: ‘Burası Kum’dur. Senin Ehlibeytinin Şiaları ve mümin kullar burada bir araya gelip toplanacaklar. Bunların intizar- fereci olacaktır. Zorluk ve acılarla yüz yüze geleceklerdir.”[73]-[74] Ayrıca Hz. Âdem, Hz. İbrahim, Hz. Musa ve Hz. İsa (a.s) gibi bazı peygamberlerin ruhlarını müşahede etmiş ve onlara namaz kıldırmıştır.[75]

Getirdikleri (Hediyeler)

  • Namaz farz olmuştur[76]-[77]-[78]
  • Bakara Suresinin son ayetleri
  • Hilafet ve Hz. Ali’nin vasi ve halifeliği hakkında vahiy[79]
  • Şirk dışındaki diğer günahların bağışlanması
  • Hacamat yapılmasına dair tavsiye[80]
  • Ebu Said Hudri, Hz. Resulullah Efendimizden (s.a.a) şöyle rivayet etmiştir: “Cebrail beni miraca götürdüğü gece ona Ey Cebrail bir dileğin var mı? Diye sordum. Şöyle dedi: ‘Hatice’ye benden ve Allah tarafından selem söyle. Hz. Resulullah (s.a.a) Hz. Hatice’yi görünce Allah Teala ve Cebrail’in selamını iletti. O da cevabında şöyle dedi: ‘İnnellahe huve selam ve minhu selam ve ileyhi selam ve ale Cebrail’e selam.”[81]-[82] (Kuşkusuz Allah selamdır, selam Ondandır, selam Onadır; Cebrail’e de selam olsun.”

Miraç Hakkındaki Kitaplar

  • Mehdi Naini’nin telif ettiği: Miraç be rivayeti Feyzi Kaşani
  • Hasanali Mahmudi’nin telif ettiği: Muhammed Mihman Kutsiyan
  • Seyyid Muhammed Rıza Giyas Kirmani’nin telif ettiği, Hadisi Miraç.
  • Simayı Miracı Peygamber.
  • İbn Sina’ya atfedilen Miraç Name risalesi.

http://tr.wikishia.net/view/Mira%C3%A7

WİKİSHİA.NET

Kaynakça

  1. Yukarı git↑ İbn Manzur, Lisanu’l-Arab, c. 2, s. 322.
  2. Yukarı git↑ Tabersi, c. 6, s. 215.
  3. Yukarı git↑ Tefsiri Ayyaşi, c. 2, s. 276.
  4. Yukarı git↑ Tefsiri Kummi, c. 2, s. 3.
  5. Yukarı git↑ Biharu’l-Envar, c. 18, s. 289.
  6. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 30.
  7. Yukarı git↑ İsra, 1, Necm, 8-18.
  8. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 23, 30.
  9. Yukarı git↑ Yakubi, c. 2, s. 26.
  10. Yukarı git↑ Subhani, s. 372.
  11. Yukarı git↑ İsbatu’l-Vasiyyet, s. 217.
  12. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 30, 31.
  13. Yukarı git↑ Bu görüş İbn Hişam ve İbn İshak’a aittir; Subhani, s. 372.
  14. Yukarı git↑ Kaşani, Minhecu’s-Sadikin, c. 5, s. 236.
  15. Yukarı git↑ Ruhu’l-Maani, c. 8, s. 8.
  16. Yukarı git↑ Beyhaki’nin görüşü; Subhani, s. 372.
  17. Yukarı git↑ İhticac, c. 1, s. 173.
  18. Yukarı git↑ Ruhu’l-Maani, c. 8, s. 8.
  19. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 30, 31.
  20. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 30, 31.
  21. Yukarı git↑ Subhani, s. 370.
  22. Yukarı git↑ İbn Saad, et-Tabakatu’l-Kubra, c. 1, s. 200.
  23. Yukarı git↑ Kaşani, Minhacu’s-Salihin, c. 5, s. 236.
  24. Yukarı git↑ İhticac, c. 1, s. 173.
  25. Yukarı git↑ Et-Tabakatu’l-Kubra, c. 1, s. 199, 200.
  26. Yukarı git↑ Kaşani, Minhacu’s-Sadıkin, c. 5, s. 236.
  27. Yukarı git↑ Mecmeu’l-Beyan, c. 6, s. 612.
  28. Yukarı git↑ Biharu’l-Envar, c. 18, s. 289.
  29. Yukarı git↑ Tefsiri Ayyaşi, c. 3, s. 34.
  30. Yukarı git↑ Biharu’l-Envar, c. 18, s. 385.
  31. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 38.
  32. Yukarı git↑ İbn Saad, et-Tabakatu’l-Kubra, c. 1, s. 200.
  33. Yukarı git↑ Menakib, c. 1, s. 177.
  34. Yukarı git↑ Yakubi, c. 2, s. 26.
  35. Yukarı git↑ Subhani, s. 367.
  36. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 27, 28, 31.
  37. Yukarı git↑ İbn Hişam, c. 1, s. 396.
  38. Yukarı git↑ Mecmeu’l-Beyan, c. 6, s. 312.
  39. Yukarı git↑ Biharu’l-Envar, c. 18, s. 283.
  40. Yukarı git↑ Kaşani, Minhacu’s-Salihin, c. 5, s. 235.
  41. Yukarı git↑ Biharu’l-Envar, c. 18, s. 283, Subhani, s. 370’den naklen.
  42. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 27, 28, 31.
  43. Yukarı git↑ Yakubi, c. 2, s. 26.
  44. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 27, 28, Subhani, s. 372’den naklen.
  45. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 27, 28, 31.
  46. Yukarı git↑ Tefsiri Kummi, c. 2, s. 5.
  47. Yukarı git↑ Et-Tabakatu’l-Kubra, c. 1, s. 199, 200.
  48. Yukarı git↑ Tefsiri Ayyaşi, c. 3, s. 31.
  49. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 8.
  50. Yukarı git↑ Subhani, s. 367.
  51. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 8.
  52. Yukarı git↑ Kubbetu’s-Sahra.
  53. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 9, 10.
  54. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 10.
  55. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 9, 12, 13.
  56. Yukarı git↑ Biharu’l-Envar, c. 18, s. 392; El-Mizan, c. 13, s. 18.
  57. Yukarı git↑ Subhani, s. 368.
  58. Yukarı git↑ Tefsiri Kummi, c. 2, s. 13.
  59. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 8; Kaşani, Minhacu’s-Salihin, c. 5, s. 246, 247.
  60. Yukarı git↑ İsbatu’l-Vasiyet, s. 217.
  61. Yukarı git↑ Subhani, s. 368.
  62. Yukarı git↑ Subhani, s. 369.
  63. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 17.
  64. Yukarı git↑ Tefsiri Kummi, c. 2, s. 13.
  65. Yukarı git↑ Kaşani, Minhacu’s-Sadikin, c. 5, s. 240.
  66. Yukarı git↑ Ruhu’l-Maani, c. 15, s. 7.
  67. Yukarı git↑ Tefsiri Numune, c. 12, s. 11.
  68. Yukarı git↑ Mecmeu’l-Beyan, c. 9, s. 264.
  69. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 32.
  70. Yukarı git↑ El-Menakib, c. 1, s. 177.
  71. Yukarı git↑ Tefsiri Kummi, c. 2, s. 10; Biharu’l-Envar, c. 18, s. 327.
  72. Yukarı git↑ Mecmeu’l-Beyan, c. 6, s. 612.
  73. Yukarı git↑ Saduk, İlelu’ş-Şerai, c. 2, s. 572.
  74. Yukarı git↑ Biharu’l-Envar, c. 2, s. 407, c. 57, s. 207, c. 60, s. 238.
  75. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 9.
  76. Yukarı git↑ El-Mizan, c. 13, s. 22, 25.
  77. Yukarı git↑ Tefsiri Kummi, s. 11, 12.
  78. Yukarı git↑ İsbatu’l-Vasiyet, s. 217.
  79. Yukarı git↑ Kaşani, Minhacu’s-Sadikin, c. 5, s. 248.
  80. Yukarı git↑ Tefsiri Kummi, c. 2, s. 9.
  81. Yukarı git↑ Biharu’l-Envar, c. 16, s. 7, c. 18, s. 385.
  82. Yukarı git↑ Tefsiri Ayyaşi, c. 2, s. 279.

Bibliyografi

  • İbn Saad, Muhammed bin Saad bin Muniu’l-Haşimi el-Basri, et-Tabakatu’l-Kubra, tahkik: Muhammed Abdulkadir Ata, Beyrut, Daru’l-Kutubu’l-İlmiye, birinci baskı, m. 1990.
  • İbn Şehri Aşub Mazenderani, Menakib Al-i Ebu Talib, müessese intişarat Allame Kum, k. 1379.
  • İbn Manzur, Muhammed bin Mukrim, Lisanu’l-Arab, Daru Sadır, Beyrut, üçüncü baskı, k. 1414.
  • İbn Hişam, es-Siyretu’n-Nebeviyye, Seyyid Haşim Resuli, Tahran, intişarat Kitapçi, beşinci baskı, ş. 1375.
  • Alusi Seyyid Mahmud, Ruhu’l-Maani fi Tefsiri’l-Kur’ani’l-Azim, tahkik: Ali Abdulbari Atiyye, daru’l-kutubu’l-ilmiye, birinci baskı, k. 1415.
  • Subhani, Cafer, Furuğu Ebediyet, bustanı kitap, Kum, yirmi birinci baskı, ş. 1385.
  • Şeyh Saduk, İlelu’ş-Şerai, Daveri, Kum, birinci baskı.
  • Tabatabai Seyyid Muhammed Hüseyin, el-Mizan fi Tefsiri’l-Kur’an, defteri intişarat İslami Camie Muderrisin Havza İlmiye Kum, beşinci baskı, k. 1417.
  • Tabersi, Ahmed bin Ali, İhticac, Nizamettin Ahmed Gaffari Mazenderani baskısı, Murtezevi, Tahran, birinci baskı.
  • Ayyaşi, Ebu Nazr Muhammed bin Mesud, et-Tefsiri, tahkik: Kismu’d-Diraseti’l-İslamiye, müessese el-Bi’set, Kum, k. 1421.
  • Kummi Ali bin İbrahim, Tefsiri Kummi, Seyyid Tayyip Musevi Cezaziri, daru’l-kutub, Kum, dördüncü baskı, ş. 1367.
  • Kaşani Molla Fethullah, Tefsiri Minhacu’s-Sadikin fi İlzami’l-Muhalifin, kitapfuruşi Muhammed Hasan İlmi baskısı, Tahran, ş. 1336.
  • Meclisi, Muhammed Bakır, Biharu’l-Envar, müessese el-Vefa, Beyrut, Lübnan, k. 1404.
  • Mesudi, Ali bin Hüseyin, İsbatu’l-Vasiyet, Muhammed Cevad Necefi baskısı, İslamiye, Tahran, ş. 1362.
  • Yakubi, Ahmed bin Ebu Yakup bin Cafer bin Veheb Vazih el-Katib el-Abbasi el-Maaruf bi’l-Yakubi, Tarihi Yakubi, Beyrut, Daru Sadır.

http://tr.wikishia.net/view/Mira%C3%A7

WİKİSHİA.NET