Oruç

Ehlibeyt (a.s) Haber Ajansı ABNA- Oruç (Arapça: الصوم) İslam dininin önemli ibadetlerinden ve bu dinin ibadet emirlerinden dir, namazdan sonra en önemli ibadetlerden biri sayılmaktadır. Bu anlamda insanın sabah ezanındanakşam ezanına kadar yemek ve içmekten uzak durması ve bazı emir ve yasaklara Allah’ın buyurduğu şekilde uymasından ibarettir.

Oruç, İslam dinin de füruu dinden (islamın şartları) sayılmaktadır. Diğer semavi dinlerde de farklı şekillerde oruç tutmak vacip kılınmıştır. Bu amel, Allah’a yakınlaşmayı, Takvanın daha üstün mertebelerine ulaşmayı, bedeni temizlemeyi, manevi bir takım değerleri idrak etmeyi hedeflemektedir ve bazı günahlara kefaret olması, iradenin güçlenmesi ve ihtiyaç sahibi olan fakirlere karşı daha şefkatli olmayı sağlayan birtakım yararlarından bahsedilebilinir. 

Ramazan ayı orucu İslam’ın temel esaslarından biri sayılmakta ve buluğa ermiş, akli dengesi yerinde, sağlık problemi olmayan ve yolcu halinde olmayan ve diğer bazı şartlarıyla her Müslümana, ramazan ayında oruç tutmak farz edilmiştir. Ramazan ayının orucunun emredilmesi hicretin ikinci yılı Şaban ayının yirmi sekizinci gününde Medine’de Bakara suresinin 183'üncü ayetinin nazil olmasıyla başlamıştır. 

Oruç, ibadetlerin erkânından biri sayılmaktadır. Vacip birtakım oruçlara ilaveten, müstehap birçok oruç da yılın diğer günlerinde tutulabilmektedir.

Önceki Dinlerde Oruç

Oruç, sözlükte bireyin kendisini herhangi bir işten alıkoyması; din terminolojisinde ise, insanın kendi nefsini orucu batıl edecek birtakım işlerden alıkoyması anlamına gelmektedir. 

Kur’an-ı Kerim, açıkça bu ilahi farzın diğer dinlerde de olduğunu beyan etmektedir.^[1] Bununla birlikte İslam'da olduğu gibi diğer dinlerde de bu emrin aslı mevcuttur, ancak özellikleri farklıdır. İlk oruç tutan kişi Hz. Âdem'dir. ^{[Not 1][2]}

Oruç tutmak, Yahudilerin temel ibadetlerinden biri idi. Tevrat'ta defalarca bu konuya işaret edilmiştir. Hazreti Musa Allah’tan levhaları almadan önce kırk gün kırk gece Sina dağında oruç tuttu ve yemekten içmekten uzak durdu.^[3]-^[4]-^[5]

Yahudi şeriatında Allah’a yakınlaşmanın en çok bilinen yollarından birisi oruç tutmaktır. Oruç günümüzde herkes tarafından bilinen ve genele yayılmış bir ibadet şekli olarak dünya Yahudilerinin ayininde de oldukça yaygındır. Vacip ve ihtiyari (isteye bağlı) oruçlar olarak iki kısımda uygulanmaktadır. 

Oruç, İbranicede, “Ta’niyet” yani, insanın kendisini zahmete sokması, nefsine eziyet edip ıstırap vermesi anlamındadır. Bu adla anılmasının nedeni, Şer’i bir gün boyunca insanın kendisini yemekten ve içmekten alıkoymasından dolayıdır. İbrani takviminde 6 gün zorunlu oruç ünvanı dikkat çekmektedir. 

Ahd-i Cedid'de nakledildiğine göre Hz. Meryem oruç tutuyordu. Hz. İsa da oruç tuttuğu gibi havarilerine de kendisinden sonra oruç tutmalarını emretmiştir.^[6]

İslam’da Oruç

Ramazan ayı orucu, hicretin ikinci yılında Şaban ayının yirmi sekizinci günü kıblenin değişmesinden 13 gün sonra vacipolmuştur.^[7]-^[8]-^[9] Gerçi ondan önce de Peygamber-i Ekrem (s.a.a) ve bazı Müslümanlar oruç tutuyorlardı.

İslam tarihinin ilk başlarında oruç tutanlar için bugün ki amellerine izafe olarak , iki şeye daha uymaları vacip kılınmıştı, ancak daha sonraları bu iki vacip iptal olmuş, yani kaldırılmıştır:

1. Oruç tutanlar, yalnızca iftardan gecenin bir vaktine kadar, yani uyuyuncaya kadar yemek yiyebilirlerdi.
2. Ramazan ayı gecelerinde cinsel ilişki haram kılınmıştı.

Kur’an ayetlerinde açıkça belirtildiği üzere,^[10] Hz. Peygamberin (s.a.a) ashabından bazı kimseler bu süre zarfında bu konuda(kadınlarına yaklaşarak) kendilerine ihanet etmekteydiler.^[11]

İslam peygamberi (s.a.a) kendisine yöneltilen “Niçin İslam’da oruç 30 gündür” sorusuna karşılık, şöyle buyurmuştur: "Hz. Adem (a.s) yasak meyveden yediği zaman 30 gün boyunca bu meyve onun bedeninde kaldı, daha sonra Allah onun çocuklarına 30 gün açlığı ve susuzluğu vacip kıldı.^[12]

Kur’an’da Oruç

Kur’an’da, 14 surede oruç zikredilmiştir. Ramazan ayında oruç tutma emri ve onunla ilgili hükümlerin çoğu, Bakara suresinin183. ayetinden 185. ayetine kadar ve 187. ayetinde gelmiştir. Ayrıca oruç tutmanın bazı günahlara kefaret olacağına dair bir takım ayetler de nazil olmuştur.^[13] Ve bazı hac adablarının yerine getirilmesi beyan edilmektedir.^[14]

“Saimun ve Saimat” yani “oruç tutan erkekler ve oruç tutan kadınlar” unvanı Kur’an-ı Kerimde, Ahzap suresinin 35. Ayetinde, insanlardan iki zümreye hitap etmekte ve iki grubun adı getirilerek, Allah’ın bağışlamasına müstahak olarak tanımlanmışlardır. Meryem suresinin 26. Ayetinde, Hz. Meryem, kendisiyle susmayı ahdetmiş ve Kur’an bu durumdan oruç adıyla bahsetmektedir.

Rivayetlerde Oruç

Rivayetlerde, oruç hakkında, şu unvanlar adı altında bahsedilmiştir:

İslam’ın Beş temel direğinden biri.[15] Hikmet, kalbe ait marifet ve yakin.[16] Zengin ve fakir arasında eşitlik sebebi.[17] İhlasın tespiti ve imtihan vesilesi.[18] Bir çeşit cihattır.[19] Bedenin zekâtıdır.[20] Kıyamet günü açlık ve susuzluğu hatırlamak.[21] Kıyamet günü açlık ve susuzluk derdinden kurtulur.[22] Ahiret ateşi karşısında korunma ve siper.[23] Kıyamette mutlu ve sevinçli olma nedeni.[24] Orucun, oruç tutan hakkında şefaatçi olması.[25] Dünya ve ahiret zorlukları karşısında yardımcı.[26] İftar vakti duaların kabul edilmesinin nedeni.[27] Bedenin sağlıklı olma sebebi.[28] Hafızanın takviye ve güçlenmesi.[29] Dünya afetlerine karşı siper.[30] Kalplerin sakin olma sebebi.[31] Şeytanın uzaklık nedeni.[32] İlahi özel ödül (veya Allah’ın bizzat kendisi, oruç tutanların sevabının karşılığıdır.).[33] Ramazan ayında oruç tutanlara, cennetin müştak oluşudur.[34] Orucu terk etmek, imansızlık sebebidir.[35]

Rivayetlerde ve hadislerde, gerçek orucun, Allah’ın beğenmediği her şeyi terk etmekten ibaret olduğu vurgulanmıştır.^[36] Bir oruç ki, göz, kulak, saç ve hatta derinizin dahi oruçlu olması gerekir.^[37] Ayrıca, ağızla oruç tutmak, mide orucundan daha üstün ve kalp orucunun da ağız orucundan daha üstün olduğu bildirilmiştir.^[38]

Oruç tutmanın Mertebeleri

Orucun üç derecesi vardır: Biri genel anlamda bildiğimiz oruç, diğeri özel oruç veya zahidlerin orucu ve üçüncüsü hasların orucu veya ariflerin orucu.

1. Genel oruç: Mükellef olan kişinin orucun fıkhi emir ve yasaklarına uymasıdır.
2. Özel oruç: Mükellef olan kişi orucun emir ve yasaklarına uymasına ilave olarak gözünü, kulağını, dilini, elini, ayağını ve diğer azalarını da oruçlu kılar. Gündüzleri oruç tutar, geceleri dua ile meşgul olur. Halka eziyet etmekten, hasetetmekten uzak durur ve kişisel düşmanlıklarını bir kenara bırakır. Oruç tuttuğu günlerde, diğer günlerden daha farklı davranır.
3. Has kimselere ait olan oruç: yukarıda bahsedilen genel ve özel oruca ilave olarak kalbini, Allah’tan başkasına ilgilenmekten uzak tutar, kendini, nefsin isteklerinden ve şehvetlerinden korur. Öyle ki, [günah]]ın düşüncesi dahi kalbine gelmez.

Oruç Tutmanın Felsefesi

Oruç tutmanın, bedenin sıhhati, cismin sağlam olması vs. gibi farklı boyutlarda birçok faydası vardır. Orucun vacip edilmesinin en önemli felsefelerinden birisi, takvalı ve ihlaslı kişideki iradenin takviye olması ve güçlendirilmesidir. İbadetlerle ünsiyete ve sahurlarda uyanık olmaya neden olmaktadır. Oruç insanların açlık ve susuzluk derdini tanımalarına, ölüm anını, öldükten sonra karşı karşıya bulunduğu ebedi ahiret yaşamını hatırlamalarına ve kendilerini o güne hazırlamalarına sebep olmaktadır. Oruç tutan kişi, açlığın kendisine verdiği rahatsızlığı idrak ettiğinden, kibirlenmekten uzaklaşmış, diğer amellerini yerine getirmeye hazır hale gelmiş ve hatta malıyla ilgili ibadetleri yapmaya eğilim gösterir.^[39]-^[40]

Kutsi bir hadiste, orucun meyvelerinden birinin “Hikmet” olduğu, kalbe ait marifet ile Allah’ı tanımaya neden olduğu şeklinde beyan olunmuştur. Bunun sonucu da insanın ruh ve psikolojisinin sükûnete ve rahata ermesi, yaşamın zorluklarını oldukça kolay atlatmasının temel nedeni olarak bildirilmiştir.^[41] Oruç tutmak oruç tutanlar arasında bir bağlılık, gönül birliği ve fedakârlığı da kendisiyle getirmekle birlikte, onlarla işbirliğinde bulunmak, mahrumlara yardım, onların elinden tutmak ve onları takviye etmeyi de gerektirir. 

Bütün bunlara ilaveten oruç, insanda düzenlilik ve kanaat oluşturur, günahlara karşı sabırlı olmak ve yaşamın zorluklarını göğüsleyebilmek gibi özellikler kazandırarak, toplum içerisinde yaşayan insanları takviye eder. Ramazan ayında toplumsal yaşamda yapılan yanlış davranışların daha çok azaldığı dikkat çekmektedir.

Oruç tutmak insanda sabır ve tahammül sınırlarını genişleterek, ona hedeflerine ulaşma yolunda dayanıklılık gücü, çaba ve gayret bahşeder.

Orucun Kısımları

Şer’i hüküm açısından, dört kısım oruç vardır: Vacip oruçlar, Müstehap oruçlar, Mekruh oruçlar ve Haram oruçlar.

Farz Oruçlar	Ramazan Ayı orucu Kaza orucu Anne veya babanın kaza orucu İtikâf günlerinin üçüncü gününün orucu Hac’da kurban yerine tutulan oruç [42] Nezir ve yemin in kefaret orucu Vacip orucu kasıtlı bozmanın kefareti orucu
MüstehapOruçlar	Oruç tutmanın haram ve mekruh olduğu günler dışında, yılın her gününün orucunu tutmak müstehaptır. Ancak bazı günlerde oruç tutulması üzerinde özel olarak durulmuştur. Onlardan bazıları şunlardır: Her kameri ayın ilk ve son perşembeleri ve her ayın ikinci Çarşambası (yani onuncu gününden sonraki ilk çarşambası) Her kameri ayın 13, 14 ve 15. günleri (Dolunay günleri) Recep ve Şaban aylarının bütün günleri bu ayların her gününün kendine ait büyük faziletleri vardır Şevval ayının 4. gününden 9’una kadar olan günler. Zilkade ayının 25. günü olan “Dahvu’l-Arz” günü ve bu ayın 29. Günü. Zilhicce ayının 1. gününden 9’una (Arefe Günü) kadar. Fakat eğer kişi, oruç dan dolayı bedensel bir zaaf nedeniyle Arefe duasını okuyamayacak olursa Arefe duasını okumalıdır böyle bir durumda oruç tavsiye edilmemiştir. Zilhiccenin 18. gününe denk gelen “Kadir-i Hum” gününün orucu. Zilhiccenin 24. günü olan “Mübahele günü”nün orucu. Muharrem ayının 1. , 3. ve 7. Günleri. Hz. Peygamberin (s.a.a) doğum günü olan Rebiulevvel ayının17. günü Cemaziyelevvel ayının 15. günü Recep ayının 27. günü olan Hz. Peygamber Efendimizin peygamberliğe meb’us olduğu Bi'set gününün orucu.
Mekruh Oruçlar	Aşura gününün orucu İnsan, eğer Kurban bayramı mı, yoksa Arefe günü mü diye şüphe ederse, bu günde oruç tutmak mekruhtur Misafirin, ev sahibinin izni olmaksızın oruç tutması mekruhtur
Haram Oruçlar	Ramazan bayramında ve kurban bayramında oruç tutmak Şek günü; insan eğer Şaban Ayının son günü mü, yoksa Ramazan Ayının ilk günü mü diye şüphe halinde kalır da eğer bu durumda Ramazanın birinci günü niyeti ile oruç tutacak olursa bu haramdır. Ama eğer Şaban ayının son günü niyeti ile oruç tutarsa bu doğrudur. Daha sonra Ramazan Ayının birinci günü olduğu ortaya çıkarsa, Ramazanın birinci günü orucu olarak sayılır. Eğer birisi orucun kendisi için zararlı olduğundan eminse veya böyle zannedip, fakat yine de oruç tutarsa, onun orucu batıldır. Sükut orucu; yani insanın orucu batıl eden diğer şeylerden kaçındığı gibi, gün boyunca konuşmaktan da sakınması haramdır. Visal orucu da haram oruçlardandır. Yani kasıtlı olarak iki günün orucunu birbirine birleştirerek, arada hiç iftar etmeksizin oruç tutmak haramdır. Teşrik günleri orucu da Mina'da hac için bulunanlara haramoruçlardandır. Yolculuk halinde olan kişinin oruç tutması da haramdır.[43]

Uyarı: İnsan üzerinde kaza orucu olduğu müddetçemüstehap oruç tutamaz.

Eğer bir kimse müstehap oruç tutacak olursa onu günün sonuna kadar devam ettirmesi vacip değildir. Örneğin: Eğer mümin bir kardeşi onu yemeğe davet edecek olursa o kardeşinin davetini kabul edip gün içinde iftar etmesi müstehaptır.

Müslümanlar arasında revaç bulmuştur: Henüz buluğa ermemiş ve yeni gençlik çağına ulaşan çocukların tam gün orucuna hazırlanması için, bazı günlerde sabah kahvaltısından öğlene kadar veya öğlenden iftar vaktine kadar yarım günlük oruç ile onları oruca teşvik ederler, buna yöresel adıyla, “Tekne tabak orucu” da denir.

Oruç Tutmanın Niteliği

Oruç tutmak için, mükellef, öncelikle Allah’a yakınlaşmak kastıyla, niyet etmeli ve daha sonra orucun ne tür bir oruç olduğunu kendi kalbinde belirtmelidir. Daha sonra da orucu batıl eden şeylerden kaçınmalıdır.

Ramazan Ayı Orucu	Kaza Orucu	Müstahap Oruçlar
Sabah ezanından önce o günün orucuna veya Ramazan ayının ilk gününden, bütün Ramazan ayının orucuna niyet edilir.	Eğer öğlen ezanından önce orucu batıl edecek her hangi bir iş yapmamış ise kaza orucuna niyet edebilir.	Eğer akşam ezanına kadar orucu batıl eden herhangi bir iş yapmamış ise müstehap oruca niyet edebilir.

Orucu Batıl Eden Şeyler

Dokuz şey orucu batıl eder:

Yemek ve içmek (ayrıca normal yollardan olmayan, iğne yaptırmak veya başka mahalden verilen gıda maddeleri de buna dâhildir) Cinsel ilişkide bulunmak Allah’a, peygambere ve imamlara yalan isnatta bulunmak. Yoğun miktarda toz ve toprağın (sigara dumanı ve benzerlerinin) boğaza gitmesi. Fakihlerin çoğu bu görüştedir. Sabah ezanına kadar hayız, nifas veya cenabet halinde kalmak. İstimna, insanın bilerek kendisinden meni getirmesidir. Bazı fakihlerin fetvasına göre bazı sıvı şeyleri şırınga etmek. Kasıtlı olarak kendini kusturmak. Bazı fakihlerin fetvasına göre, başın tamamını suya sokmak.

Aşırı zor durumda Su İçmek

Fakihlerden bazıları, zarara uğrama veya zor durumlarda su içmeyi caiz biliyorlar. Elbette bu durumda olan insanın, o günün orucunun kazasını tutması gerekiyor.

Esadullah Beyat Zencani, imam Sadık’tan^[44] nakledilen bazı rivayetlere istinaden, şöyle fetva vermiştir: Oruç tutan bazı insanların susuzluğa tahammülü yok ise, susuzluklarını giderebilecekleri miktarda su içebileceklerini ve bu durumda oruçları bâtıl olmadığı gibi, kazasının da olmadığına hüküm vermiştir.^[45]-^[46]

Aynı şekilde, Ayetullah Cafer Süphani kendi risalesinin 1256. meselesinde şöyle diyor: “Eğer oruçlu kişi bir hadde kadar susar da susuzluğa tahammül etmek, onun için aşırı bir güçlüğe sebep olursa, zorluğu giderecek miktarda su içebilir ve bu durumda orucu da batıl olmaz.”^[47]

Buluğ Çağına Yeni Girmiş Çocukların Orucu

Kız çocuklarının, buluğ çağına ermesi, hicrî kamerî yıla göre 9 yaşını doldurmaları, güneş yılına göre ise yaklaşık sekiz yıl, dokuz aylık dönemi doldurduktan sonradır. Bu yaştan sonra oruç onlara da vacip olmaktadır. Elbette eğer oruç tutmanın sürekliliği halinde, bu yeni buluğa ermiş çocuk yaştaki kızların özellikle de sıcak ve uzun yaz günlerinde hastalanmasına sebep olacaksa, bu durumda, güçlerinin yettiği kadar oruç tutmalıdırlar. Erkek çocuklarında ise 15 yaşını dolduran çocuk orucunu tutmalıdır. Halsiz olmak, oruç tutmamaya delil olamaz. Ancak eğer oruç tutmak, haddinden fazla rahatsız edecek veya kişinin hastalığının neden olacaksa, ondan fazlası vacip değildir. Ailelerin, çocukları için rahatca oruç tuta bilmeleri için ortamlar hazırlamaları mesela aile fertlerinin seher vaktinde uyanmaları, su ve gerekli yiyeceklerini bu saatte temin etmeleri ve gündüz büyük oranda istirahat ortamı hazırlanması orucun zorluklarını onlar için büyük oranda azaltır. Bu sayede zihinlerinde Ramazan ayına ait güzel hatıralar oluşturur.

Kutuplara Yakın Bölgelerde Oruç

İsveç gibi kutba yakın bazı ülkelerde yaşayan Müslümanlar, uzun süren gündüzler nedeniyle Ramazan ayının oruçlarını tutmakta büyük zorluklarla karşı karşıyadırlar. İslami teşkilatlar ve taklit mercileri, bu konuda muhtelif görüşlere sahiptirler. Fakat bugüne kadar bu Müslümanların nasıl oruç tutacakları konusunda, ortak bir görüş birliğine de varılamamıştır. Buralarda yaşayan müslümanların kendi müctehid lerinin fetvalarına göre amel etmesi gerekir.^[48]

Orucun Kefareti

Eğer mükellef bir şahıs, hastalığı, yolculuğu veya başka bir nedenle Ramazan ayının orucunu yemiş olursa, Ramazan ayından sonra, her hangi bir gün, onun kazasını tutmalıdır. Eğer mükellef, diğer yılın Ramazan ayına kadar orucunu kaza etmeyecek olursa, bu orucun kazasını tutmaya ilaveten, kefaret olarak, her gün için bir fakire bir mod, yani 750 gramlık un, buğday, pirinç, ekmek vb. miktarda yiyecek vermesi gerekir. Ama eğer özrü olmaksızın, kasıtlı olarak orucunu bozacak olur veya orucu batıl eden bir iş yapmış olursa, her gün için orucun kazasını tutmaya ilaveten, altmış yoksula, altmış mod yiyecek vermesi veya onun parasını ödemesi gerekir. Yahut fakihlerin meşhur fetvasına göre, 31 günü aralıksız olmak kaydıyla, 60 gün oruç tutması gerekir.

Eğer haram yolla orucu batıl etmiş ise, altmış yoksul kişiye her gün için yemek vermesine ilaveten, 60 gün aynı şekilde oruç tutması gerekir. 

Ramazan ayı orucunun kazasını tutan kimse, eğer öğleden sonra orucunu batıl edecek bir iş yaparsa, on fakire, her birine bir mod yemek ya da yiyecek vermesi gerekir. Eğer buna gücü yetmezse, her bir gün için, üç gün oruç tutması gerekir.

Orucu Açmak (İftar etmek)

Orucu yemeğe veya oruç açmaya iftar denir. ^[49] Ehlisünnet fıkhında, oruçlu olan insanın, güneşin batımıyla birlikte orucunu açmakta acele etmesi tavsiye olunur. Hâlbuki Şia fıkhındaki meşhur görüşe göre:
Oruçlu kimsenin, doğu yarım küresindeki kızıllık kayboluncaya kadar sabretmesi tavsiye edilmektedir.^[50]

Müslümanlar, genel olarak orucu hurma ile açarlar. Müslümanlardan bazıları oruçlarını açtıktan sonra namaz kılarlar, daha sonra asıl yemeklerini yemeye başlarlar; genel olarak bu aya ait yemekler yaparlar. Oruçlu kimseye iftar yemeği vermek oldukça faziletli sayılmaktadır.^[51]-^[52]

İftar yemeği vermek, yakınların, komşuların ve dostların birbirlerini ziyaret etmesi için güzel bir fırsat sayılmaktadır. Bazı mekânlarda, örneğin: imam Rıza’nın (a.s) haremi ve bazı camiler, cemaatle kılınan akşam ve yatsı namazlarından sonra özel bir iftar sofrası açarlar ve namaz kılanları iftar ile karşılarlar. Geçmiş tarihlerde, iftar ve imsak vaktinin geldiğini, top atarak veya korna çalarak duyururlardı.^[53]

Şia ve Ehlisünnette Oruç

Orucun hükümleri konusunda mezhepler arasında bazı farklılıklar göze çarpmaktadır. Onlardan bazıları şunlardır:

Konu	Şia-Caferi	Maliki	Şafii	Hanefi	Hanbeli
Bir şey yiyerek veya içerek orucu batıl etmek	Kaza ve Kefareti vardır	---	Sadece kazası vardır	Kaza ve Kefareti vardır	Sadece kazası vardır
İstimna (Mastürbasyon) yaparak orucu bozmak	Kaza ve Kefareti vardır	Sadece kazası vardır	Sadece kazası vardır	Sadece kazası vardır	Sadece kazası vardır
Boğaza yoğun miktarda toz kaçırmak	Orucu bozar	Orucu bozmaz	Orucu bozmaz	Orucu bozmaz	Orucu bozmaz
Oruçluyken oruç niyetini bozmak	Orucu bozar	Orucu bozmaz	Orucu bozmaz	Orucu bozmaz	Orucu bozar
Kurban ve Fıtır (Ramazan) Bayramı orucu	Haramdır	Haramdır	Haramdır	Şiddetli mekruhtur	Haramdır
Teşrik Günleri[54]Orucu	(Hac için) Mina'da olanlar için haramdır	Kesinlikle haram değildir	Zilhicce'nin 11. ve 12. günleri Hacı olmayanlara haramdır	Şiddetli mekruhtur	Hacı olmayanlara harmadır
Bir şehirde hilalin görülmesinin diğer şehirlere olan nispeti	iki şehrin ufukları birleşik olmazsa, birbiriyle alakaları yoktur	Bir şehirde rüyet-i hilal (hilalin görülmesi) diğer şehirler için de geçerlidir	iki şehrin ufukları birleşik olmazsa, birbiriyle alakaları yoktur	Bir şehirde rüyet-i hilal (hilalin görülmesi) diğer şehirler için de geçerlidir	Bir şehirde rüyet-i hilal (hilalin görülmesi) diğer şehirler için de geçerlidir
Ebeveynlerin kaza oruçları	Büyük oğul kaza etmelidir	Vasiyet etmişlerse büyük oğul her gün için bir mod gıda vermelidir, bu durum dışında farz değildir	Her gün için bir "şer'i müd" gıda[55]vermelidir	Her gün için bir "şer'i müd" gıda vermelidir	Her gün için bir "şer'i müd" gıda vermelidir
Güneş doğana kadar cünuplu kalmak	Kaza ve Kefareti vardır	O günün orucu doğrudur	O günün orucu doğrudur	O günün orucu doğrudur	O günün orucu doğrudur [56]

Tıp Açısından Oruç

Bedenin asıl enerjisi, glikoz ile temin edilmektedir ve beyin sağlığı bakımından hayati öneme sahiptir. Beden, 4 ila 8 saat arası glikoz almazsa, glikoz yerine karaciğerde depolanmış olan glikojeni glikoza çevirir ve kullanır. Bu durumda beden, kendisinde olan proteinlerin bir kısmını da yakarak masraf etmektedir. 12 saat bu durum devam ederse, beden var olan glikojeni kaslarda kullanmaya başlar, Eğer aynı şekilde bedene dışardan glikoz temin edilmezse, bu durumda bedendeki yağları yakmaya başlar.

Dubai'de bulunan Amerikan Hastanesi’nin kalp uzmanlarından bir grup araştırmacının söylediklerine göre, Ramazan ayının orucu, lipit rahatsızlığı olan hastaların üzerinde olumlu etki bırakmakta ve kalp hastalıklarına yakalanma riskini azaltmaktadır. Bu grubun söylediklerine göre, LDL’nin (kötü yağlanma) büyük oranda düşmekte olduğu ve HDL’nin (iyi yağlanma) arttığı gözlenmiştir. 

Buna ilaveten bu araştırmanın sonucunda Ramazan ayı orucunun, kandaki kolesterolü düşürdüğü görülmüştür.^[57] Bu araştırmalar gösteriyor ki: Bir gün arayla kalori kısıtlamak, insanın sağlığı açısından oldukça önemlidir. Bu durum kanser riskini azalttığı gibi, kalp hastalıkları, diyabet ve insüline karşı mukavemet etmekte, vücudun savunma sistemi ile ilgili sorunları da ortadan kaldırmakta, aynı zamanda yaşlılık belirtilerinin kendini göstermesini de yavaşlatmaktadır.^[58] Paul Broke’ın söylediğine göre,^[59] bedendeki zehirli atıkların atılması, damarların temizlenmesi ve kalp hastalıklarının önüne geçilmesi, diyabete yakalanma tehlikesinin azalması, alzheimer hastalığının ^[60] önlenmesi orucun diğer faydalarındandır. 

Orucun yan etkilerine bakacak olursak, bir miktar insanın kendini zayıf hissetmesi, kan basıncının azalması (yani tansiyon düşmesi), fazla terleme, zaaf, yorgunluk hissi, enerji kaybı, baş dönmesi, özellikle ani hareketlerde baka kalmalar gibi durumlar baş gösterebilmekte ve insanın renginin atması veya düşme hissini uyandıra bilmektedir ki, bütün bunlar daha çok öğleden sonra kendini gösterir.^[61] Aynı şekilde, kişi oruçlu olduğu müddet içerisinde, zamanla tanıma ve teşhis gücünde zayıflıklar olduğu, baş ağrıları, sinirlilik durumu gibi bir takım arızaların meydana geldiği görülmektedir.

Araştırmacılardan bir grup, sahur vakitlerinde, yemek yeme amacıyla katlanılan uykusuzluğun, bu gibi şeylere neden olabileceğini söylemişlerdir. 

İnsanın dengesini kaybetmesine neden olan birtakım sıvılar vardır. Bedende bunların azalması, orucun yan etkilerinden sayılmaktadır. Ancak araştırmacıların söylediğine göre, bu arızalar göze gelmeyecek cinsten ve zararlı etkiler bırakmayan şeylerdir. Gerçi ramazan ayında oruç tutmanın, fizyolojik açıdan sağlıklı olan insanlara hiçbir zararı olmadığı gibi, üstelik yararları vardır; ancak çeşitli hastalıkları olan insanların, doktorlarıyla danışmaları gerekir.

Araştırmaların gösterdiğine bakılırsa, kolesterol serumu, tiroksin ve üre asidi, kanda dikkat çekecek miktarda artış göstermektedir.^[62] Hamileliği önleyici hapların kullanılması veya aylık adetleri uzatacak cinsten hapların ramazan ayında kullanılması, kişinin kanındaki su miktarını azaltmakta ve bu durum, beyindeki kanın pıhtılaşmasına neden olabilmektedir. Oruç tutmaya ilaveten, az su içmek veya aşırı çalışma, bedendeki suyun haddinden fazla atılmasına neden olacağından, yine beyinde kan pıhtılaşmasına neden olabilen sebeplerden bir diğeridir.

Yemek Tavsiyeleri

Ramazan ayında, oruç tutanların ağır gıdalar tüketmekten ve özellikle gece vakti ağır yiyecekler yemekten kaçınması gerekir. Onun yerine imsak vaktinde, sahurlarda daha besleyici yemeklerin yenilmesi tavsiye edilmekte ve sahur yemeklerinin kesinlikle unutulmaması gerekmektedir. Buna ilaveten, su içmek konusunda dikkat edilmesi ve yeterli suyun alınması tavsiye edilmektedir. Oruç tutanların sebze ve meyvelerden olabildiğince çok tüketmesi, çay gibi idrar arttırıcı yiyecek ve içeceklerden kaçınması, özellikle sahur vaktinde bu gibi besinlerin yenilmesi ve içilmesinden uzak durması gerekir. Bazı kaynakların önerisine göre, oruç tutan kişinin iftardan sahura kadar 2 litre civarında su içmesi gerekmektedir. ^[63]-^[64]

Elbette sıvı şeyler tüketilmesinden maksat, demli çay, kafeinli içecekler, şerbetler, meyve suları ve çok miktarda şeker içeren içecekler değildir. Zira bu tür sıvı karışımlar, bizzat hem susuzluğa sebep olmakta hem de bedendeki suyun zamanından önce atılmasını sağlamaktadırlar. Burada maksat sadece suyun kendisidir. En güzel içecekler az şekerli olmak kaydıyla, limonata, özellikle taze limon ve bal ile yapılan şerbet; Skencebin (bal-sirke) şerbeti veya skencebinin rendelenmiş salatalık ile karıştırılmış şekli; az tuzlu ayran; demsiz çay; hakşir şerbeti ve karpuz suyu cinsinden meyve suları tavsiye edilmektedir. Zira bu meyvelerin su miktarı fazla ve tabiatları da soğuktur.

Rivayetlerde şu husus üzerine vurgu yapılmıştır: Oruç, oruç tutanların fizyolojik yapılarının sağlıklı olması içindir. Ancak unutmamak gerekir ki, oruç tutanların bedensel sağlıkları ve ruhsal sağlıklarını elde etmeleri gerekir. Yalnızca bu şartla bu söylenenler gerçekleşebilir. Dolayısıyla doğru bir şekilde oruç tutulmuş sayılır. Aşağıda önerilen tavsiyelere riayet edilirse, ramazan ayında oruç tutan kişilere büyük oranda yardımcı olacağı kanaatindeyiz.

Sahur Yemeği

1. Unutmayınız ki, sahur vakti çok yemek günün son saatlerinde açlık hissinin önünü almadığı gibi, hatta sahurdan sonra ilk saatlerde, mideye fazla baskı yapmakla birlikte, sindirim sistemini olumsuz etkilemekte ve bu durumda hazımsızlık ve ve bağırsak gazına sebep olmaktadır.
2. Ramazan ayında geceler erken yatmaya çalışınız. Sahur vaktinde, zamanında uyanabilmemiz açısından bu durum önemlidir. En azından 1 saat sabah ezanından önce uyanmanız gerekir. Bu yöntemle, haddinden fazla yemeğin ve sıvı şeylerin mideye yığılmasından uzak durup daha rahat bir hal almış oluruz.
3. Sahurlarda yemek için uyanmamak, oldukça yanlış bir harekettir. Zamanla oruç tutan kişilerde bir zaaf ve halsizlik şeklinde kendini gösterir.
4. Sahur vakitlerinde proteinli yiyecekler, örneğin: yumurta, hububat, süt ve ürünleri ve etli yemekler yenmelidir. Çok su içmek yerine, sulu meyveler tüketilmelidir.
5. Sahur için tavsiye edilen sıvılar, ağır ağır içilmelidir. Bir bardak bal şerbeti veya şeker şerbeti faydalı olacaktır.
6. Sahur vakitlerinde, hafif yemeklerinin tüketilmesi daha uygundur. Bu, çeşitli yemekleri içerebilir. Bu durum, özellikle yeni yetişen gençlik için oldukça önemlidir. Şekerli, proteinli ve enerjili yiyeceklerin tüketilmesi istifade edilmesi gerekir.
7. Fazla tuz kullanmaktan uzak durunuz. Çünkü tuz, sıvıların bedenden çabuk atılmasına ve dolayısıyla, özellikle günün ilerleyen saatlerinde, susuzluk hissinin şiddetlenmesine sebep olmaktadır.
8. Sahur yemeğinden hemen sonra yatmayınız. Çünkü uzanmak, yemeklerin yemek borusuna geri dönmesine ve ekşimelere sebep olacağı için, gün boyu rahatsızlık hissedebilirsiniz.

İftar

Ana Madde: İftar

1. Bedenin ihtiyaç duyduğu enerjinin çoğunun sahur yemeğinde alınması gerekir. Öyle ise iftarda, mideye ağırlık çökmemesi için, olabildiğince hafif yiyiniz.
2. İftar yemeği oldukça hafif, ama çok kalorili, çabuk hazmedilebilen cinsten olmalıdır. Örneğin: Hurma, sütlaç, az miktarda süt, açık çay gibi. Az miktarda yemek yenmelidir. Zira aksi takdirde mideyi rahatsız eder.
3. Orucunuzu tatlı çay veya hurma ile açmanız tavsiye edilir. Çok su içmekten kaçınınız. Çünkü bu, halsizlik, zaaf ve mide ağrılarına sebep olabilir. İftar yapıldıktan daha sonraki saatlerde, fazla su içmek yararlıdır.
4. İftar ve sahur zamanında, çok yağlı yemeklerden olabildiğince uzak durunuz.

İtiraz/Ölüm Orucu

Orucun dindeki rolüne ilaveten, birtakım toplumsal ve siyasi inançları izhar ve beyan etmek amacıyla da kullanıldığı görülmektedir. Özellikle bir şeye itirazın ve yalnızlığın dile getirilmesi açısından bir sembol haline gelmiştir. Bunun en klasik örneği, Mahatma Gandi’nin, yirminci yüzyılın başlarında yapmış olduğu ölüm orucudur. O, hapiste kendi takipçilerinin, İngilizlerle karşı karşıya geldiklerinde başvurdukları yöntemlerin, kendisinin hiçbir şekilde kaba kuvvete başvurmayı kabul etmeyen öğretisine karşı, takipçilerinin bu dikkatsizliklerini protesto amacıyla, ölüm orucu tutmuştur. 

Oruç, defalarca, savaş karşıtı anlamında, toplumsal açıdan istenmeyen birtakım şeyler karşısında, adaletsizlikler karşısında tutulmuş ve bir yöntem olarak kullanılmıştır. Bunun diğer bir örneği de Dick Gregory Komodin adındaki zencinin yapmış olduğu eylemdir. Miladi 60’lı yıllarda zencilerin medeni hukuklarından yoksun edildiği, Amerika’nın yerli halkı olan zencilerin medeni haklarının görmezden gelindiği ve çiğnendiği iddiasıyla, Amerika ordusuna karşı itiraz anlamında, güneydoğu Asya’da böyle bir ölüm orucu tutmuştur.

Ayrıca, 1981 yılında, 10 kişilik İrlandalı vatanperver ve milliyetçi bir grup, (Baby Sandes gibi), Belfast hapishanesinde ölüm orucu faaliyetinde hayatlarına son vermişlerdir. Bu grubun hedefi, kendilerinin resmi olarak tanınmaları, kendilerinin ve kendilerine bağlı olan kişilerin, siyasi mahpuslar olarak tanınmaları idi.^[65]

Aynı şekilde, Bahreyn ve Filistin halklarının ölüm orucu tutmaları ve bunun benzeri örneklerinde, itirazlarını oruç vasıtasıyla dile getirmeleri ve bazen yemek ve içmekten kesilmek suretiyle bu işi yapmaları, dikkat çekicidir.

Kaynakça