Ehlibeyt Fıkhının Babası ''İmam Cafer-i Sadık’ın'' Şehadet Yıldönümü

Ehlibeyt (a.s) Haber Ajansı ABNA- İmam Cafer Sadık diye meşhur olan Cafer bin Muhammed bin Ali bin Hüseyin (Arapça: الإمام الصادق عليه السلام) (Medine, h. 83/Medine, h. 148), On İki İmam'ın (a.s) altıncısıdır. 65 yaşında iken şehit oldu; babası İmam Muhammed Bakır (a.s), dedeleri İmam Seccad (a.s) ve İmam Hasan’ın (a.s) yanında Cennetü’l Baki mezarlığında defnedildi. Annesi Kasım bin Muhammed bin Ebu Bekir’in kızı Ümmü Ferve’dir. İmameti 34 yıl sürmüştür.^[1] Künyesi Ebu Abdullah’tır ve Caferi mezhebi ona nispet verilmektedir.^[2]

İmam Cafer Sadık’tan (a.s) fıkıh ve kelam alanında çeşitli konularda geniş ve değşik hadisler nakledilmiştir. Bundan dolayı Şia mezhebini "Caferi mezhebi" olarak adlandırmışlardır. Hz. İmam’ın (a.s) imametinin ilk yıllarında meydana gelen siyasi boşluk, insanların özgürce İmam Cafer Sadık’a (a.s) yönelmelerine neden olmuş ve fıkhi, kelami konuları ondan öğrenmişlerdir.^[3]

Ehli Sünnet ulemalarından İbni Hacer Heysemi şöyle diyor: "İnsanlar, onun ilmini o kadar çok nakletmişlerdir ki şöhreti şehrin her yerine ulaşmıştır. Yahya b. Said, İbni Cerih, Süfyan b. Uyeyne, Süfyan Sevri, Ebu Hanife, Şu’be b. El-Haccac ve Eyüp Sahtiyani gibi büyük şahsiyetler ondan rivayet nakletmişlerdir."

Ehlibeyt İmamlarından (a.s) hiçbirinin İmam Cafer Sadık (a.s) kadar öğrencisi olmamış ve İmamlardan (a.s) nakledilen rivayetler ondan nakledilen rivayetlerin sayısına ulaşmamıştır. Hadis ashabı, ondan rivayet nakleden ravilerin sayısını 4000 olarak belirtmişlerdir.

Şehadeti Mansur Devaneki tarafından tedarik edilen zehir sonucu olmuştur.^[4]

Nesep, Künye ve Lakapları

Cafer bin Muhammed bin Ali bin Hüseyin bin Ali bin Ebu Talib (a.s), Şiaların altıncı imamı ve Müminlerin Emiri’nin soyundan gelen beşinci imamdır. Künyesi Ebu Abdullah ve en ünlü lakabı ise “Sadık”tır. Öteki lakapları ise, şunlardan ibarettir: Sabır, Tahir ve Fazıl. Ancak Şia bile olmayan kendi asrındaki fakih ve muhaddisler, onun hadisteki doğruluğundan ve rivayetleri nakletmesindeki sadakatinden dolayı onu övdüklerinden “Sadık” lakabı ile şöhret bulmuştur.^[5]

Annesinin adı Fatıma veya Garibe, künyesi ise Ümmü Ferve’dir.^[6] Ümmü Ferve, Kasım b. Muhammed b. Ebu Bekir’in kızıdır.^[7]

Dünyaya Gelişi ve Şehadeti

İmam Cafer Sadık (a.s), hicretin 83’üncü yılında Medine’de dünyaya geldi ve h. 148. yılında 65 yaşında iken orada şehit edildi. Babası İmam Muhammed Bakır (a.s), dedesi İmam Seccad (a.s) ve büyük amcası İmam Hasan’ın (a.s) yanında Cennetü’l Baki mezarlığında defnedildi.^[8] Dünyaya geliş tarihini 17 Rebiülevvel ve şehadetini ise 25 Şevval olarak belirtmişlerdir. Şehadet günü için Recep ayı veya Şevval ayının ortasını da nakletmişlerdir.

Bazı tarihçi ve tezkire yazarları dünyaya gelişini hicretin 80’ninci yılında,^[9] İbni Kuteybe ise, şehadetini hicretin 146. yılında olduğunu belirtmiştir.^[10]

Ömrünün 12 yılını dedesi (İmam Seccad) (a.s), 19 yılını ise babası (İmam Muhammed Bakır) (a.s) ile geçirmiştir. İmamet süresi 34 yıl sürmüştür.^[11]

Şehadeti

Fusûlü’l Mühimme ve Misbahu Kef’emi^[12] kitapları ve başka kitaplarda da zikredildiği gibi, İmam Sadık (a.s)zehirlenerek şehit edilmiştir. İbn Şehraşub’un, Menakıp kitabında yazdığına göre Ebu Cafer Mansur onu zehirlemiştir,^[13] Zira Mansur’un ona karşı olan kini ve İmam'ın (a.s) halkı ona karşı kışkırtma korkusu, Mansur'u rahat bırakmıyordu. Mansur’un biyografisini bilen herkes, Mansur’un hilafete ulaşmak için çaba sarf edenlere hiç acımadığını ve hatta Abbasi hükumetinin kurulmasında oldukça büyük çabalar sarf eden Ebu Müslim Horasani’ye bile acımadan katlettiğini bilirler.^[14]

Eş ve Çocukları

Eşleri: Kendisine üç çocuk dünyaya getiren, Hüseyin b. Ali b. Hüseyin’in kızı Fatıma. Kendisine üç çocuk doğuran bir cariye ve öteki çocuklarını dünyaya getiren diğer kadınlar.^[15]

Çocukları: Şeyh Müfid, İmam Cafer Sadık’ın (a.s) 10 çocuğunun olduğunu belirtmiştir:^[16]

• İsmail, Abdullah, Ümmü Ferve ve anneleri Hüseyin b. Ali b. Hüseyin’in kızı Fatıma’dır.
• Musa (İmam Kazım aleyhisselam), İshak, Muhammed ve anneleri Ümmü Veled’dir.
• Abbas, Ali, Esma ve Fatıma farklı annelerden dünyaya gelmişlerdir.

Tabersi şöyle yazmaktadır: Musa, İshak, Fatıma ve Muhammed bir anneden dünyaya gelmişlerdir. Annelerinin adı ise, Hamide Berberiye’dir.^[17]

İsmail, İmam Cafer Sadık’ın (a.s) en büyük oğlu idi ve İmam (a.s) ona oldukça ilgi göstermekteydi. Hatta bir grup Şia, onun İmam Cafer Sadık’tan (a.s) sonraki imam olduğunu tasavvur etmekteydiler. Ancak kendisi daha İmam Sadık (a.s) hayatta iken vefat etmiş ve Baki mezarlığında defnedilmiştir. Rivayet edildiğine göre İmam Cafer Sadık (a.s) onun naaşının kaldırılması sırasında abasını üzerine almadan, yalın ayak bir şekilde cenazenin önünde giderek, defnedilmeden önce yol üzerinde birkaç kere cenazenin yere konularak kefeninin açılmasını emretmiş, çevredekilere ona bakmalarını ve bu şekilde İmamdan (a.s) sonra onun imam olacağını tasavvur edenlerin onun öldüğüne yakin etmelerini istemiştir.^[18]

İmamet

İmam Cafer Sadık’ın (a.s), Hişam b. Abdülmelik, Velid b. Yezid b. Abdülmelik, "Nakıs" lakaplı Yezid b. Velid b. Abdülmelik, İbrahim b. Velid ve Mervan Hammar’ın hükumeti dönemine denk gelen imameti 34 yıl sürmüştür.^[19] Daha sonra Pirahen Sahan siyah bayraklarla Horasan’dan Ebu Müslim’le birlikte kıyam etmiş ve "Saffah" lakaplı Ebü’l Abbas Abdullah b. Muhammed b. Ali b. Abdullah b. Abbas, 4 yıl 8 ay İslam beldelerine hükmetmiştir. Sonra kardeşi "Mansur" lakaplı Ebu Cafer, 21 yıl 11 ay hükümdarlık yapmıştır. İmam Cafer Sadık (a.s) Mansur’un hükumeti ele geçirmesinden 10 yıl sonra şehit olmuştur.^[20]

İmamet Delilleri

Hişam b. Salim, Ebü’s-Sabah Kenani, Cabir b. Yezid Cu’fi, Abdü’l A’lâ Mevla Âl-i Sam gibi çeşitli kişiler İmam Muhammed Bakır’dan (a.s) oğlu “Cafer”in imametini ortaya koyan hadisler nakletmişlerdir.^[21]

Şeyh Müfid şöyle yazmaktadır: İmam Muhammed Bakır’ın (a.s) oğlu Cafer’in imametini anlatan vasiyetinin yanı sıra, İmam Cafer’in ilim, züht ve ameldeki üstünlüklerinin tüm kardeşlerine, amcaoğullarına ve öteki insanlara açık olması onun imametine bir delildir.^[22]

İlmi Hareket ve Ayaklanma

Hz. Resulü Kibriya Efendimizin (s.a.a) vefatından sonra halifeler döneminde ne zaman fıkhi bir mesele halife veya sahabelere zor gelirse, İmam Ali’ye (a.s) müracaat edilir ve o da meseleyi çözerdi. İmam Ali (a.s) şehit olduktan sonra, düşmanlar ortamı onun oğulları ve Şialara karşı zorlaştırmış ve onlar ile halk arasına mesafe koymuşlardı. Öte yandan dinini dünyasına satanlar da zamanın hakimlerini memnun etmek veya kendi menfaatleri için hadis uydurmaya koyulmuşlardı. Öyle ki artık doğru hadisle uydurma hadisler fakihlere zor gelmeye başlamıştı. Söylenebilir ki hicretin 40. yılından neredeyse birinci asrın sonuna kadar az bir sahabe ve tabiin dışında doğru fıkıhtan –Âl-i Muhammed’in Fıkhı- kimse yararlanamamıştı. İmam Muhammed Bakır (a.s) döneminde az bir rahatlama yaşanmış ve 114-148 (İmam Cafer Sadık’ın (a.s) imamet dönemi) yıllarında Âl-i Muhammed fıkhı yayılmaya veya başka bir ifadeyle, Caferi fıkhının eğitim ve öğretim günleri başlamıştı. Medine bile bu yıllarda farklı bir yüze bürünmüştü.^[23]

İmam Cafer Sadık’ın (a.s) dönemi, Mervani hükumetin önce zayıflamasına ve ardından yıkılmasına denk gelmiştir. Öyle ki bu durum siyasi özgürlükleri beraberinde getirmiş, köşe ve bucaklarda dini ve yöneticilere karşı ayaklanmalar görülmeye başlanmış, bu da çeşitli dallarda bilimsel tartışmalar için özgür bir alan oluşmasına neden olmuştur.^[24]

İmam Cafer Sadık’tan (a.s) fıkhi ve kelami olan değişik konularda nakledilen hadisler, çok geniş ve çeşitlidir. Bundan dolayı Şia mezhebine Caferi mezhebi de denmektedir. İkinci yüzyılın ilk yarısında meydana gelen siyasi boşluk, insanların özgürce İmam Cafer Sadık’a (a.s) yönelmelerini sağlayarak fıkhi ve kelami sorularını ondan öğrenmelerine neden olmuştur.^[25]

İbn Hacer, İmam Cafer Sadık (a.s) hakkında şöyle yazmıştır: insanlar onun ilmini o kadar çok nakletmişlerdir ki şöhreti şehrin her yerine ulaşmıştır. Yahya b. Said, İbni Cerih, Süfyan B. Uyeyne, Süfyan Servi, Ebu Hanife, Şu’be b. El-Hüccac ve Eyüp Sahtiyana gibi büyük şahsiyetler ondan rivayet nakletmişlerdir.^[26]

Alimler, Hz. Muhammed’in (s.a.a) Ehlibeytinden İmam Cafer Sadık’tan (a.s) naklettikleri kadar hiç kimseden hadis nakletmemiş ve hiçbirinin onun kadar öğrencisi olmamıştır. Ayrıca ondan nakledilen rivayet kadar 14 Masumun (a.s) hiçbirinden rivayet nakledilmemiştir. Hadis ashabı, ondan hadis nakledenlerin sayısını 4000 olarak açıklamışlardır.^[27]

Fıkıh

Zehebi’nin Ebu Hanife’den naklettiğine göre Ebu Hanife şöyle demiştir: Cafer b. Muhammed’den, yani İmam Sadık’tan (as.) daha fakih birisini görmedim.^[28]

Ehlisünnetin dört büyük mezheplerinden birinin imamı olan Malik b. Enes şöyle demiştir: Fazilet, bilim ve takvada ondan daha üstün birisini görmedim.^[29]

Zübeyr Bekâr şöyle yazmaktadır: Ebu Hanife’nin İmam Cafer Sadık’la çeşitli mülakatları olmuştur. Bu mülakatlardan birinde İmam Ebu Hanife’ye şöyle demiştir: Allah’tan kork ve dinde kıyas etme, kıyas eden ilk kişi şeytandır. Allah şeytana şöyle buyurmuştur: Âdem’e secde et. Şeytan: Beni ateşten onu topraktan yarattın, demiştir. (A’raf, 21) sonra İmam, Ebu Hanife’ye şöyle sormuştur: İnsanı öldürmek mi yoksa zina mı daha günahtır?

Ebu Hanife: İnsan öldürmek!

İmam: Öyleyse neden insan öldürmek iki şahitle sabit olmakta iken zina ise dört şahitle? Kıyasla ne yapmaktasın? Allah katında namaz mı daha üstündür yoksa oruç mu?

Ebu Hanife: Namaz

İmam: Öyleyse neden adet gören kadın orucun kazasını tutmakta, ancak namazın kazasını kılmamaktadır? Allah’ın kulu! Allah’tan kork ve kıyas etme.^[30]

Mütekellimlerin Eğitimi

Kuleyni, kendi senediyle Yunus b. Yakub’dan şöyle rivayet etmektedir: Ebu Abdullah’ın (Cafer Sadık a.s ) yanında bulunduğum bir sırada yanına Şamlı bir adam geldi ve dedi ki: Ben kelam, fıkıh ve feraiz ilimlerini bilen bir kimseyim. Senin arkadaşlarınla tartışmak için geldim.

Ebu Abdullah (a.s) dedi ki: Acaba senin kelamın, Resulullah'ın (s.a.a) sözlerine mi dayanıyor? Yoksa kendine ait düşüncelerden mi kaynaklanıyor?

Adam dedi ki: Hem Resulullah’ın (s.a.a) sözlerine hem kendi düşüncelerime dayanıyor.

Ebu Abdullah (a.s) dedi ki: “Öyleyse sen, Resulullah'ın (s.a.a) ortağısın.

- Adam: "Hayır" dedi.

İmam dedi ki: “Yoksa Allah'tan vahiy mi aldın? O mu sana haber verdi?”

-Adam: "Hayır." dedi.

- “O zaman Resulullah'a olduğu gibi sana da itaat etmek farz olmalı, dedi.

Adam: "Hayır" dedi.

Bunun üzerine Ebu Abdullah (a.s) bana dönerek şöyle dedi: “Ey Yunus b. Yakup! Bu adam, konuşmadan önce kendi çelişkisini ortaya koydu.” Ardından şöyle dedi:

“Ey Yunus! Eğer sen, kelam ilmini iyi biliyorsan onunla tartış.”

Yunus der ki: "İçimden şöyle dedim:

-Vay başıma gelenler!

İmam'a (a.s) şu karşılığı verdim: Sana kurban olayım! Senin, kelam ilmiyle uğraşmayı yasakladığını ve: “Bu kabul edilir. Şu kabul edilmez. Bu bir sonuca varır. Şu bir sonuca varmaz. Bunu anlayabiliriz. Şunu anlayamayız.” diyerek kelamla uğraşanlara-“Yazıklar olsun!”- dediğini duymuştum.

Ebu Abdullah (a.s) buyurdu ki: “benim dediklerimi bırakıp kendi istediklerine uyanlara yazıklar olsun” demiştim. Sonra bana şöyle dedi: “Dışarı çık. Gördüğün bütün kelamcıları içeri çağır.”

Bunun üzerine Humran b. A'yen' -iyi kelam bilirdi- yine kelamdan iyi anlayan Ahvel'i, kelam ilminde iyi bir yeri olan Hişam b. Salim'i ve benim nazarımda kelam ilmini en iyi bilen biri olan Kays b. Masir'i içeri çağırdım. Bunlardan Kays b. Masir, Ali b. Hüseyin’den (a.s) kelam derslerini almıştı. Derken Hişam b. Hakem çıkageldi. Sakalları henüz çıkıyordu. İçimizde yaşça ondan büyük olmayan kimse yoktu. Ebu Abdullah (Cafer Sadık aleyhisselam) ona yer açtı ve şöyle dedi:

“Bu, kalbiyle, diliyle ve eliyle, biz Ehlibeyte (a.s) yardım eden bir kimsedir.”

Sonra şöyle buyurdu: “Ey Humran! Adamla kelam tartışmasına gir.”

Humran, adamla tartıştı ve ona üstünlük sağladı.

Sonra şöyle dedi: “Ey Taki, onunla kelam tartışmasına gir.”

Ahvel de adamla tartıştı ve ona üstünlük sağladı.

Sonra şöyle dedi: “Ey Hişam b. Salim! Onunla kelami konularda tartış.

Sonra Ebu Abdullah, Kays el-Masir'e: “Onunla kelami tartışmalara gir.” dedi.

Kays onunla tartıştı.

İmam, Şamlı adama: “Şu delikanlıyla tartış.” dedi.

İmam, Hişam b. Hakem'i kastediyordu.

Adam: "Evet." dedi.

Adam Hişam'a dedi ki: "Ey delikanlı, bana bu adamın imamlığı hakkında soru sor." dedi.

Hişam, adamın bu sözlerinden dolayı öfkelendi ve öfkesinden titremeye başladı. Şamlıya şöyle dedi: Ey adam! Acaba senin Rabbin mi kulları hakkında daha çok hayır diler, yoksa kulların kendileri mi kendileri hakkında daha çok hayır dilerler? Adam: Bilâkis, benim Rabbim daha çok kulları hakkında hayır diler.

Hişam dedi ki: Peki, kullarına yönelik hayır dilemesi açısından ne yapmıştır?

Adam dedi ki: Onlar için bir hüccet ve delil ortaya koymuştur ki, dağılmasınlar veya anlaşmazlığa düşmesinler. Onları birleştirip kaynaştırsın, onları sevgiyle kucaklasın ve Rablerinin koyduğu farzları onlara haber versin.

Hişam: "Bu hüccet kimdir?" diye sordu.

Adam: Resulullah (s.a.a) dedi.

Hişam: "Peki, Resulullah'tan (s.a.a) sonra kimdir?" diye sordu.

Adam: "Resulullah'tan (s.a.a) sonra hüccet, kitap ve sünnettir."

Hişam dedi ki: "Bu gün aramızdaki fikir ayrılıklarını ortadan kaldırma hususunda kitap ve sünnetin bize bir yararı oluyor mu?" diye sordu.

Şamlı adam: "Evet." dedi.

Hişam şöyle dedi: Öyleyse ben ve sen, niçin anlaşamıyoruz ve sen ne diye ta Şam'dan buralara kadar fikir ayrılığı yaşamamız için kalkıp geldin? Bu soru karşısında Şamlı adam sustu.

Ebu Abdullah (a.s) Şamlı adama: "Niçin konuşmuyorsun?" diye sordu.

Şamlı adam şöyle dedi: "Eğer anlaşamıyoruz desem, yalan söylemiş olurum. Kitap ve sünnet aramızdaki anlaşmazlıkları kaldırıyor" desem, bu sefer batıl bir iddiada bulunmuş olurum. Çünkü kitap ve sünnet farklı şekillerde yorumlanabilecek mahiyettedirler. Eğer, anlaşamıyoruz ve her birimizin savunduğu haktır desem, o zaman kitap ve sünnetin bize bir yararı olmamış olur. Fakat bu kanıt benim lehime ve onun aleyhinedir."

Ebu Abdullah (a.s) dedi ki: “Sor, o zaman onun bilimle dolu olduğunu anlarsın.”

Şamlı adam şöyle dedi: Ey adam! Kullar hakkında kim daha çok hayır diler, onların Rabbi mi, yoksa kendileri mi?

Hişam dedi ki: Müminlerin Rabbi, kullarından daha çok onlar hakkında hayır dilemektedir.

Bunun üzerine Şamlı adam şöyle dedi:

Peki, Rableri onları birleştiren, eğri taraflarını doğrultan ve hak ile batıl olanı birbirinden ayırarak onlara anlatan birini tayin etmiş midir?

Hişam dedi ki: Resulullah (s.a.a) zamanını mı, yoksa şimdiki zamanı mı soruyorsun?

Şamlı: Resulullah (s.a.a) zamanında kendisiydi. Bugün kimdir?

Hişam dedi ki: Bugün, şurada oturan (İmam Sadık aleyhisselam) ve kendisini görmek için kafilelerin yola çıktığı ve bize göklerin ve yerin haberlerini veren şu kişidir. O, bu yetkiyi miras olarak babasından, o da dedesinden devralmıştır.

Şamlı dedi ki: Bunu nasıl bilebilirim?

Hişam dedi ki: Aklına geleni ona sor.

Şamlı dedi ki: Bütün bahanelerimin önünü kestin. Artık ona sormam gerekiyor.

Ebu Abdullah (a.s) dedi ki: “Ey Şamlı! Sana yolculuğunun nasıl geçtiğini ve hangi yolu izlediğini haber vereyim mi? Şu şekilde değil miydi?”

Şamlı döndü ve: "Doğru söyledin, ben şimdi Allah'a teslim oldum." “Şimdi Allah'tan başka ilah olmadığına, Muhammed'in (s.a.a) Allah'ın Resulü olduğuna ve senin de vasilerden bir vasi olduğuna tanıklık ediyorum.”^[31]

Bu münazaranın benzerleri İmamla karşıtları arasında birçok kez gerçekleşmiş ve her defasında İmamın imamet makamını bu ilimler ortaya koymuştur.^[32]

Döneminde Gerçekleşen Ayaklanmalar

Zeyd b. Ali’nin Kıyamı

İmam Cafer Sadık (a.s) Zeyd b. Ali b. Hüseyin (a.s) hakkında şöyle buyurmuştur: O, Âl-i Muhammed âlimlerinden biriydi, Allah için gazaplanmış, düşmanla savaşmış ve sonunda öldürülmüştür.^[33] Bazı rivayetlerin içeriğinden anlaşıldığı kadarıyla Zeyd’in (a.s) ayaklanması İmam Cafer Sadık (a.s) tarafından teyit edilmiştir. Şeyh Saduk, Uyun-u Ahbari’r-Rıza kitabında şöyle nakletmiştir: Zeyd b. Musa b. Cafer (a.s) Basra’da ayaklanıp Abbas oğullarının evini ateşe verdiğinde, Me’mun İmam Rıza’ya şöyle dedi: Eğer kardeşin Zeyd böyle bir iş yapmışsa, ondan önce de Zeyd b. Ali (a.s) ayaklanmış ve öldürülmüştür. Eğer senin hatırın olmasaydı, onu öldürürdüm; çünkü o çok kötü bir şey yaptı.

İmam şöyle buyurdu: Kardeşim Zeyd’i, Zeyd b. Ali’yle (a.s) karşılaştırma! O, Âl-i Muhammed’in âlimlerindendi. Allah için gazaplanmış, düşmanla savaşmış ve sonunda öldürülmüştür. Babam Musa b. Cafer, babası Cafer b. Muhammed’den (İmam Cafer Sadık) şöyle duymuştur:

Allah, amcam Zeyd’i (a.s) bağışlasın! O, insanları “Âl-i Muhammed’in rızasına” çağırıyordu ve eğer zafer kazansaydı vadesine vefa gösterecekti. Kıyam etmeden önce benimle istişare etti. Ona dedim ki: Amca! Eğer razı olursan öldürüleceksin ve Kufe’de darağacına asılacaksın, kendin biliyorsun.^[34]

Abdullah b. Seyabe’nin naklettiği başka bir rivayette ise şöyle geçmiştir: Bizler yedi kişiydik. Medine’ye gittik ve İmam Sadık’ın (a.s) yanına uğradık. Bize: Amcam Zeyd’den (a.s) ne haber? Diye sordu.

Dedik ki: Ayaklandı veya ayaklanmak üzeredir.

Dedi ki: Eğer bir haber alırsanız bana haber verin.

Birkaç gün geçti, Besam Sayrafi’den bir mektup ulaştı. Mektupta şöyle yazmaktaydı: Zeyd, Safer ayında çarşamba günü ayaklandı ve cuma günü öldürüldü. Biz, İmam Cafer Sadık’ın (a.s) yanına gittik ve mektubu ona verdik. Onu okudu ve ağladı. Sonra şöyle buyurdu:

İnna lillah ve inna ileyhi raciun. Amcamı Allah’ın sonsuz rahmetine emanet ediyoruz.Bizim dünya ve ahiret adamımızdı. Allah’a and olsun ki amcam, Resulullah (s.a.a), Ali, Hasan ve Hüseyin’in (s.a) yanında şehit olanlar gibi dünyadan şehit olarak ayrılmıştır.^[35]

Hz. Mehdi’nin (a.s) zuhurundan önce kılıçla ayaklanma babında nakledilen bir rivayette şöyle geçmiştir: Zeyd’in (a.s) ayaklandığını söylemeyin. (Onun ayaklanmasını örnek almayın) Zeyd (a.s), âlim ve doğru bir adamdı. O, sizleri kendisine çağırmadı, bilakis “Âl-i Muhammed’in rızasına” çağırdı. Eğer zafer kazansaydı, vaat ettiği şeye vefa edecekti.^[36]

Önceki İmam Bakır (a.s)

Şiaların Altıncı İmamı İmam Cafer Sadık (a.s) Hicri Kameri 114 - 148

Sonraki İmam Kazım (a.s)

Başka Ayaklanmalar

Ayaklanmaların birçoğu İmam Sadık (a.s) tarafından teyit edilmemekte ve insanların yardım etme vaadini kabul etmemekteydi. İmam, Âl-i Muhammed’in fıkhı ve Ehlibeytin bilimlerinin yayılmasını daha öncelikli bilmekteydi. Zira Haşim oğullarınıayaklanmaya davet edip yardım edeceklerini vaat edenlerin tamamı veya çoğu, zamanın hükümetlerine tahammül edememekte ya da kendileri hükümeti ele geçirmek istemekteydiler. Yoksa amaçları bidatleri ortadan kaldırmak ve Allah’ın dinini ihya etmek değildi.^[37]

Abbasilerin davetleri İran’ın doğusunda yayılmaya başladığında yöre insanları ve orada yaşayan Kahtani Araplar birbirleriyle ittifak kurup, Mervanilere karşı muhalefetlerini netleştirdiklerinde, Mevan’ın koltuğa oturttuğu hâkim’le çekişmeye başladılar. Ebu Müslim Nasır Seyyar, Horasan hâkimini kaçırttı ve Şib’in oğlu Kahtiye’yi, onun tarafından Horasan’a yönelik Mervan b. Muhammed’in ordusunu yenmesi için gönderdi. Fırat nehri yanında gerçekleşen savaşta, Kahtiye öldürüldü ve ordu onun oğlu Hasan’a biat etti. Kahtiye ölmeden önce ordusuna şöyle dedi: Kufe’ye girdiğinizde Ebu Seleme Hallal’in yanına gidin ve ona itaat edin.

Hasan ordusuyla birlikte hicretin 130. yılında Muharrem ayında, Kufe’ye girdi. O günlerde Abbasîlerin dayısı İbrahim el-İmam hapiste hayatını kaybetmişti. O, ölmeden önce takipçilerine Kufe’ye gitmelerini ve Ebü’l Abbas Seffah’a itaat etmelerini istemişti.

Ebü’l Abbas, Hicretin 132. yılında Safer ayında kendi hanedanı ile birlikte Kufe’ye gitti. Ebu Seleme onlara Velid b. Sa’d’ın evinde yer verdi. Yazdıklarına göre onların oraya geldiğini halktan 40 gün sakladı.^[38] Ona “İmam kimdir?” diye her sorduklarında, acele etmeyin, derdi. O, yöneticiliği Ebu Talib oğullarına vermek istiyordu.^[39]

Yakubi’nin yazdığına göre, Ebu Seleme, Ebü’l Abbas Seffah’ı gizlice Kufe’de sakladı. Bu süre zarfında Cafer b. Muhammed’e (İmam Sadık) bir mektup yazdı ve istediğiniz şeyde ben yokum cevabını aldı. Aynı şekilde Ebu Seleme, Abdullah b. Hasan’a bir mektup gönderdi. O da ben yaşlanmış birisiyim, oğlum Muhammed bu işe benden daha uygundur. Kendi adamlarına haber gönderip oğlum Muhammed’e biat edin diye çağrıda bulundu.

Cafer b. Muhammed (a.s) ona şöyle buyurdu: Ey Şeyh! Oğlunun kanını dökme; ben onun Ehcarü’z- zeyt’de (Medine dışında ve Muhammed’in öldürüldüğü yer) öldürüleceğinden korkuyorum.^[40]

Yazdıklarına göre Ebu Seleme’nin mektubunu İmam Sadık’a (a.s) gönderen kişi İmamdan cevap istediğinde, İmam mektubu ateşe tutarak yaktı ve sonra şöyle buyurdu: Bu, mektubun cevabıdır.

Neden İmam Sadık (a.s) Ebu Seleme’nin davetine cevap vermemiş ve mektubunu yakmıştır? Çünkü Ebu Seleme’nin daveti siyasi idi. İmam Sadık’ı (a.s) itaati vacip bir imam olarak bilmiyordu, eğer böyle olsaydı, Abdullah b. Hasan’a başka bir mektup yazıp ondan ordunun komutanlığını üstlenmesini istememesi gerekirdi.

Başka bir olay ise, kendi senediyle Sedir Sayrafi’den yazdığına göre, Ebu Abdullah’ın yanına geldim ve şöyle dedim: Neden ayaklanmiyorsun?

İmam: Neden?

- Çünkü dostların, Şiaların ve yârenlerin çok fazladır. Allah’a and olsun ki eğer Ali’nin (a.s) seninki kadar Şia ve yâreni olsaydı, onun hakkını alamazlardı.

İmam: Sedir! Onların sayısı ne kadardır?

- Yüz bin.

İmam: Yüz bin m'?

Evet, belki de iki yüz bin.

İmam: İki yüz bin mi?

Evet, dünyanın yarısı

Ebu Abdullah sessiz kaldı. Yola koyulduk ve bir keçi sürüsünün yanından geçtik.

Dedi ki: Ey Sedir! Allah’a and olsun ki eğer bu keçilerin sayısı kadar Şia’m olsaydı, benim kıyam etmemem doğru olmazdı. Sonra aşağı geldik ve namaz kıldık. Namaz sonrası keçileri saydığımda sayılarının on yedi olduğunu gördüm.^[41]

İmam Cafer Sadık: "Allah’ın, beraberinde kerem ve imtihanının olmadığı bir darlık ve genişliği yoktur." et-Tevhid, 354/1
v t e

Seçilmiş Konuşmalarından

• Adamın birisi, İmamdan kendisine dünya ve ahiret saadeti için kısa bir şey öğretmesini istedi. İmam şöyle buyurdu: Yalan konuşma.^[42]

• Allah’ın faizi neden haram kıldığını sorduklarında İmam şöyle buyurdu: İnsanlar birbirini bağıştan mahrum bırakmasınlar diye.^[43]

• Fakihler, Peygamberlerin (s.a.a) eminleridir, eğer fakihlerin güç sahiplerinin yanına gittiklerini görürseniz onları itham ediniz (doğru bilmeyiniz).^[44]

Ashabı

İmam Cafer Sadık’ın (a.s) öğrenci sayısını dört bine kadar yazmışlardır. Bu dört bin öğrenciye, her gün imamın huzuruna gelip ondan dersalanların yanı sıra, bir süre boyunca İmam’dan bilim öğrenenler de dahil. Keşfü’l Gumme yazarı şöyle yazmaktadır: Yahya b. Said Ensari, Eyüp Sahtiyani, Aban b. Tağlib, Ebu Amr b. A’la ve Yezid b. Abdullah gibi bazı tabiin ondan hadis nakletmişlerdir. Malik b. Enes, Şu’be b. Haccac, Süfyan Sevri, İbn Cerih, Abdullah b. Ömer, Ruh b. Kasım, Süfyan b. Uyayne, Selman b. Bilal, İsmail b. Cafer, Hatem b. İsmail, Abdülaziz b. Muhtar, Veheb b. Halit ve İbrahim Tahman gibi imamlar da ondan hadis nakletmiştir.^[45] Cabir b. Hayyan Kufi’yi de İmam Cafer Sadık’ın (a.s) öğrencilerinden saymışlardır.^[46]

Ehlisünnet Büyüklerinin Onun Hakkındaki Sözleri

İbn Hacer Askalani, onu şöyle anlatmıştır: El-Haşimi, el-Alevi, Ebu Abdullah el-Medeni es-Sadık.^[47] Yine dediğine göre İbn Hayyan şöyle yazmıştır: Fıkıh, ilim ve fazilette Ehlibeytin seyyidi idi.^[48] Ehlisünnet âlimlerinden İbn Hacer Heytemi, şöyle demektedir: insanlar onun ilmini o kadar çok nakletmişlerdir ki şöhreti şehrin her yerine ulaşmıştır. Yahya b. Said, İbn Cerih, Süfyan B. Uyeyne, Süfyan Sevri, Ebu Hanife, Şu’be b. El-Haccac ve Eyüp Sahtiyani gibi büyük imamlar ondan rivayet nakletmişlerdir.^[49]

Ayrıca bakınız

Kaynakça