Müslim b. Akil b. Ebu Talib (Arapça: مسلم بن عقيل الهاشمي), İmam Hüseyin’in (a.s) amcaoğlu ve Kufe’de şehit olan ilk yârenidir.(1) Müslim b. Akil, İmam Hüseyin (a.s) Kufe’ye gitmeden önce İmamın temsilcisi unvanı ile Kufe’ye gitmiş ve görevi oranın durumunu gözlemlemek ve Kufelilerin sözlerinde ısrarlı ve sadık olmaları durumunda İmam Hüseyin’e o yönde rapor vermekti. Müslim bin Akil, şehit olmadan 27 gün önce İmam Hüseyin’e raporunu göndermiş(2) ve raporunda Kufelilerin hazır olduklarını belirtmiştir. Ubeydullah bin Ziyad’ın Kufe valisi olarak atanmasından sonra Kufeliler ondan korku ve dehşete kapılmış ve Müslim bin Akil’in yanından ayrılarak onu yalnız bırakmışlardır. En sonunda hicretin 60. Yılında Arife günü(3) şehit edilmiştir.
Nesep, Doğum ve Şehadeti
Müslim b. Akil b. Ebu Talib’in doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir, ancak şehit edildiğinde yaşının 28 olduğu ve hicretin 60. Yılında Kufe’de gerçekleştiği söylenmiştir. Babası Hz. Ali’nin (a.s) kardeşi Akil bin Ebu Talip, nesep ve soyları tanımada uzman ve Arap fasihlerindendi.(6)
Annesi Akil b. Ebu Talip tarafından Şam’da satın alınan Aliye adında bir köledir.(7) Belazuri annesinin adının Hülya veya Hilye olduğunu yazmıştır.(8)
Ehli sünnet alimlerinden İbn Habban (ö. K. 354) şöyle yazmaktadır: “Müslim bin Akil bin Ebu Talib Haşimi’nin künyesi Ebu Davut’tur ve Abdulmuttalib’in oğulları arasında Hz. Peygambere en çok benzeyen kişidir. Kendisi Hz. Peygamberin sahabelerinden bazılarını görmüştür.”(9)
Belazuri, Akil’in çocukları arasındaki en güçlü ve cesur kişinin Müslim b. Akil olduğuna inanmaktadır.(10)
Müslim bin Akil’in kabri şerifleri Kufe Mescidinin yanındadır.(11)
Eş ve Çocukları
Ebu’l Ferec İsfahani (ö.k. 356) şöyle yazmaktadır: Müslim’in oğlu yoktu,(12) ancak tarihçilerin çoğu Müslim’in oğullarının olduğunu ve bazıları kızının bile olduğunu belirtmişlerdir. Taberi, Müslim bin Akil’in oğlu Abdullah’tan bahsetmekte ve kendisinin Amr b. Sabih Sadai tarafından Kerbela’da okla elinden vurularak alnına yapıştırıldığını ve sonra bazılarının ona saldırarak şehit ettiğini yazmaktadır.(13)
Taberi, Abdullah’ın annesinin Hz. İmam Ali’nin kızı Rukayye (Rukiye) olduğunu, Rukayye’nin annesinin ise bir köle olduğuna inanmaktadır. Bazıları Abdullah’ın katilinin Useyd b. Malik Hazremi olduğuna ve yine o, başka yerde Zeyd b. Rukkad(14) olduğuna ve Zeyd’in ise sonralardan Muhtar Sakafi’nin emri ile öldürüldüğünü yazmıştır.(15) Kadı Numan Mağribi de (ö.k. 363) Müslim’in Abdullah adlı bir oğlundan bahsetmekte, annesinin adının ise Hz. Ali’nin (a.s) kızı Rukayye olduğunu yazmıştır. Tıpkı Kadı Numan’ın yazdığına göre Abdullah bin Müslim bin Akil Kerbela’da şehit düşmüştür. Katili Amr b. Sabih’dir. Sözünün devamında bazılarının Abdullah’ın katilinin Esed b. Malik olduğunu belirtmiştir.(16) Şeyh Tusi (ö.k. 460) de zikredilen özelliklerde Müslim bin Akil’in bir oğlundan bahsetmekte ve Kerbela’da İmam Hüseyin’in yanında şehit olduğunu yazmıştır.(17)
Belazuri (ö.k. 279) de Kerbela’da adı Abdullah b. Müslim b. Akil b. Ebu Talip olan yeni yetişen bir gençten bahsetmekte ve Zeyd b. Rukkad Cenbi adında birisi tarafından kalp ve alnına fırlatılan oklarla şehit olduğunu yazmıştır.(18) Yine Belazuri başka bir yerde, Amr b. Sabih Seydai tarafından Abdullah’a bir ok atıldığını ve ardından başka bir grubun saldırısı ile şehit olduğunu yazmıştır.(19)
Zehebi (ö.k. 748) Müslim b. Akil’in Kerbela’da İmam Hüseyin’in yanında şehit olan Abdullah ve Abdurrahman adlı iki çocuktan bahsetmektedir.(20)
İbn Makula (ö.k. 475) Müslim bin Akil’in “Ümmü Hamide” adlı bir kızından bahsetmektedir.(21)
Tabersi (ö.k. 548) şöyle yazmaktadır: İmam Ali’nin kızı Rukayye, Müslim bin Akil’in eşi idi ve kendisi için Abdullah adlı birisini dünyaya getirdi. Abdullah Kerbela’da şehit oldu. Rukayye’den ayrıca Ali ve Muhammed adlı başka çocukları da oldu.(22)
İbn Kuteybe (ö.k. 276), Müslim b. Akil’in çocukları hakkında şöyle yazmaktadır: “Anneleri Hz. Ali b. Ebu Talib’in kızı olan Rukkaye’den Abdullah ve Ali adlı çocukları ve ayrıca Müslim bin Müslim ve Abdul Aziz adlı çocukları vardır.(23) İbn Kuteybe, bu ikisinin annesinin kim olduğuna dair bir açıklamada bulunmamıştır.
Genel olarak Belazuri Hz. Müslim bin Akil’in (a.s) çocuklarını şöyle sıralamaktadır: Hz. Ali’nin kızı Rukayye’den olma Abdullah ve Ali; Beni Amir b. Sa’sa’a kabilesinden olan bir kadından olma Müslim b. Müslim, annesi bir köle olan Abdullah ve annesinden bahsetmediği Muhammed adlı bir başka erkek çocuğu.(24) Belazuri, Rukayye’nin annesinin “Sahba” olduğunu belirterek şöyle yazmaktadır: “Rukayye, Müslim b. Akil b. Ebu Talip’le evlenmiştir.(25)
Bazı tarihi kaynaklarda ise Müslim bin Akil’in iki küçük çocuğundan bahsedilmekte ve İmam Hüseyin’in (a.s) şehadetinden sonra esir düştüklerini ve Kufe’de hapse atıldıktan ve hapisten kaçma girişiminden sonra Ubeydullah b. Ziyad’ın emri ile şehit edildiği yazılmaktadır.(26) (Bkz. Müslim’in İki Çocuğu)
İmam Hüseyin’in Kufe’deki Temsilcisi
İmam Hüseyin (a.s) Medine’den Mekke’ye doğru yola çıktığında Müslim bin Akil de onunla birlikteydi. Kufelilerin imama gönderdiği mektupların sayısı çoğaldıktan sonra İmam, Müslim’i Kufe’ye göndermiş ve halkın genelinin imamı davetlerinde samimi olup olmadıklarına bakarak imamı bilgilendirmesini istemiştir.(27)
Müslim bin Akil, Kufe’ye vardığında Muhtar b. Ebu Ubeyde’nin evinde kaldı. Şialar burada onun yanına gelip gitmekte ve o da onlara İmam Hüseyin’in mektubunu okumaktaydı.(28) Elbette Mes’udi’nin yazdığına göre Müslim bin Akil Kufe’ye girdiğinde adı Avsece olan birisinin evinde kaldı.(29) İbn Cevzi, adı “İbn Avsece” olan birisinin evinde kaldığını yazmıştır.(30)
İbn Asakir (571) şöyle yazmaktadır: Kufe’de 12 bin kişi Müslim bin Akil’in eli ile İmam Hüseyin’e biat etti.(31) Bazıları biat edenlerin sayısını 18 bin(32) bazıları ise 30 bin olarak belirtmiştir.(33) Kufelilerin Müslim’e biat ettiğini rapor eden Yezid’in ajanları, Yezid’e Kufe’yi istiyorsa acele hareket etmesini ve Kufe valisi Numan bin Beşir’in zayıf olduğunu veya zayıf hareket ettiğinin haberini verirler. Yezid bu haberi alınca Basra valisi olan Ubeydullah b. Ziyad’ı Kufe’nin de valisi olarak atadı.(34)
Ubeydullah b. Ziyad’ın Kufe’ye gelişi ile Müslim bin Akil, Muhtar’ın evinden dışarı çıkar ve Kufe’nin ileri gelenlerinden Hani b. Urve’nin evine gider. Müslim’in Şiilerle her ne kadar ilişkisi gizli de olsa Ubeydullah b. Ziyad, ajanları sayesinde Müslim’in kaldığı yerden haberdar olur ve Hani b. Urve’yi saraya çağırtır. Hani bin Urve’den Müslim’i kendisine teslim etmesini ister, ancak Urve bunu kabul etmez ve hapse atılır.
Bunun üzerine Mezhec kabilesi sarayın etrafını sarar, ancak Ubeydullah İbn Ziyad, Şureyh Gazi sayesinde onları aldatır ve topluluğu dağıtır. Haberi alan Müslim 4000 kişiyi toplar ve sarayı abluka altına alır. İşte burada Ubeydullah yanında olan bazı Kufe ileri gelenlerinden topluluğun yanına giderek onları Şam ordusu ve başka şeylerle korkutmalarını ve onları dağıtmalarını ister.
Bu hile ve korkutma politikası başarılı olur ve Müslim’in etrafındakiler dağılır ve gece olunca Müslim yapayalnız kalır. Öyle ki hatta gece kalacak bir ev bile bulamaz! Sonunda adı Tav’a olan bir kadının evinin önünde durur ve ondan su ister. Müslim’i tanıyan kadın ondan isterse geceyi evinde geçirmesini ister… Kadının oğlu Müslim’in evde olduğunu anlar ve sabah olunca Abdurrahman b. Muhammed b. Eş’es’e haberi verir. Abdurrahman Müslim’in nerede kaldığını babasına der. İbn Ziyad 70 kişiyi Muhammed b. Eş’es’e verir ve Müslim’i yakalayarak saraya getirmesini ister.
Hz. Müslim bin Akil ile hükümet güçleri arasında yaşanan çatışmanın ardından Muhammed b. Eş’es Müslim’e teslim olması halinde amanda olacağını söyler. Bunun üzerine Müslim (a.s) teslim olur ve saraya götürülür. Ancak İbn Ziyad, Eş’es’in oğlunun aman vermesinin anlamı olmadığını söyler ve Hz. Müslim bin Akille aralarında geçen tartışmaların ardından İbn Ziyad, Hz. Müslim bin Akil’in (a.s) sarayın üzerine çıkarılarak orada başının kesilmesini emreder.(35)
Müslim b. Akil’in şehadetinin ardından, İbn Ziyad Hani b. Urve’nin de öldürülmesini emreder. Daha sonra her ikisinin de başlarını Şam’a Yezid b. Muaviye’nin yanına gönderilmesini emreder.(36)
ABNA.İR
Dipnotlar
1. Ebu’l Ferec İsfahani, Makatilu’t Talibin, s. 52.
2. Taberi, Muhammed b. Cerir, Tarihi Taberi, c. 4, s. 297.
3. El-Emin, A’yanu’ş Şia, c. 1, s. 593.
4. Şehidi, Seyyid Cafer, Pes ez pencah sal, Pejuheşi taze piramunu Kıyamı Hüseyin aleyhi selam, Tahran, defteri neşri ferhengi İslami, 1380, s. 122.
5. İbn Adbu’l Birr, el-İstiyab, c. 3, s. 1079.
6. İbn Abdu’l Birr, el-İstizkar, c. 8, s. 249.
7. Ebu’l Ferec İsfahani, Makatilu’t Talibin, s. 52.
8. Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 224.
9. İbn Habban, es-Sikat, c. 5, s. 391, müessese el-Kutubu’s sekafiye.
10. Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 2, s. 77.
11. Es-Seyyidu’l Baraki, Tarihi Kufe, s. 98.
12. Ebu’l Ferec İsfahani, Makatilu’t Talibin, s. 52.
13. Tarihi Taberi, c. 4, s. 341.
14. Taberi, c. 4, s. 359.
15. Taberi, c. 4, s. 534.
16. El-Kadi Numan el-Meğribi, Şerhu’l Ahbar, c. 3, s. 195.
17. Ricalu’t Tusi, s. 103.
18. Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 6, s. 407 – 408.
19. Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 200.
20. Zehebi, Seyri İ’lamu’n Nubela, c. 3, s. 320.
21. İbn Makula, İkmalu’l Kemal, c. 6, s. 235.
22. Tabersi, İ’lamu’l Vera Bi-İ’lamu’l Huda, c. 1, s. 397.
23. İbn Kuteybe, el-Maarif, s. 204.
24. Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 2, s. 70 – 71.
25. Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 2, s. 192.
26. Bkz. Saduk, el-Emali, s. 143 – 148.
27. İbn Kuteybe Deyneveri, el-Ahbaru’t Tival, s. 230.
28. İbn Kuteybe Deyneveri, el-Ahbaru’t Tival, s. 231.
29. El-Mes’udi, Murucu’z Zeheb ve Maadinu’l Cevher, c. 3, s. 54.
30. İbn Cevzi, el-Muntezim fi tarihi’l Umem ve’l Muluk, c. 5, s. 325.
31. İbn Asakir, tarihi Medine Dimeşk, c. 14, s. 213.
32. İbn Kuteybe Deyneveri, el-Ahbaru’t Tival, s. 235.
33. İbn Kuteybe Deyneveri, el-İmamet ve’s Siyaset, c. 2, s. 8.
34. İbn Kuteybe Deyneveri, el-Ahbaru’t Tival, s. 231.
35. El-Müfid, el-İrşat, s. 53 ve 63.
36. İbn E’sem el-Kûfi, el-Futuh, c. 5, s. 62.
Kaynaklar
* İbn E’sem el-Kûfi, el-Futuh, c. 5, tahkik: Ali Şiri, Beyrut, Daru’l Adva, 1411.
* el-Emin, Seyyid Muhsin, A’yanu’ş Şia, c. 1, tahkik: Hasan el-Emin, Beyrut, daru’t Taaruf lil-Matbuat.
* el-Belazuri, Ahmed b. Yahya b. Cabir, Ensabu’l Eşraf, c. 2, tahkik: eş-Şeyh Muhammed Bakır Mahmudi, müessese el-İlmi lil-Matbuat, 1394 / 1974.
* İbn Habban, es-Sikat, c. 5, müessese el-Kutubu’s sekafiye, k. 1393.
* İbn el-Cevzi, el-Muntezem fi Tarihi’l Umem ve’l Muluk, c. 5, diraset ve tahkik: Muhammed Abdul Kadir Ata ve Mustafa Abdul Kadir Ata, tashih: Naim Zerzur, Beyrut, daru’l kutubu’l ilmiye, 1412 / 1992.
* İbn Abdu’l Birr, el-İstizkar, c. 8, tahkik: Salim Muhammed Ata, Muhammed Ali Muavvaz, Beyrut, daru’l kutubu’l ilimiye, m. 2000.
* İbn Abdul Birr, el-İstiyab, c. 3, tahkik: Ali Muhammed el-Becavi, Beyrut, daru’l cebel, 1412 / 1992.
* İbn Asakir, tarihi medine dimeşk, c. 14, tahkik: Ali Şiri, Beyrut, daru’l fikr lil-Matbuat ve’n neşr ve tavzi.
* İbn Kuteybe Deyneveri, el-Ahbaru’t Tival, tahkik: Abdul Munim Amir / müracaat: ed-Doktor Cemalettin eş-Şiyal, Kahire, daru İhya’u Turas el-Arabi, İsa el-Babi el-Halebi ve Şerkah / Menşurat Şeri Razi.
* İbn Kuteybe Deyneveri, el-İmamet ve’s Siyaset, tahkik: Ali Şiri, Kum, intişar şerif razi, 1413 / 1371.
* İbn Kuteybe Deyneveri, el-Maarif, tahkik: Doktor Servet Akaşe, Kahire, daru’l Maarif Mısır, 1969.
* İbn Makula, İkmalu’l İkmal, c. 6, daru ihya et-Turas el-Arabi.
* Ebu’l Ferec İsfahani, Makatilu’t Talibin, tahkik, takdim ve işraf: Kazım el-Muzaffer, Necef-i Eşref, menşurat el-Mektebetu’l Haydariye, 1385 / 1965.
* ez-Zehebi, Seyr İ’lamu’n Nubela, c. 3, tahkik: Şuayb el-Erneut, tahkik: Muhammed Naim el-Arkasusi, Memun Sağırci, Beyrut, müessese er-Risalet, 1413 / 1993.
* es-Seyyid el-Beraki, tarihi küfe, tahkik: Macid Ahmed el-Atiye, İstidrakat es-Seyyid Muhammed Sadık Al-i Bahru’l Ulum, intişar el-Mektebetu’l Haydariye, 1424 / 1382.
* es-Saduk, el-Emali, Kum, merkez tabaat ve’n Neşr fi müessese el-biset, 1417.
* et-Tabersi, İ’lamu’l Ver abi-İ’lamu’l Huda, c. 1, Kum, müessese Alulbeyt (a.s) li-ihyau’t Turas, 1417.
* Ricalu’t Tusi, tahkik: Cevad el-Kayyumi İsfahani, Kum, müessese en-Neşr İslami, k. 1415.
* el-Kadı Numan el-Mağribi, Şerhu’l Ahbar, c. 3, tahkik: es-Seyyid Muhammed el-Hüseyni el-Celali, Kum, müessese en-Neşr İslami.
* el-Mufid, el-İrşad, tahkik: müessese Alulbeyt (a.s) li-İhyau’t Turas, Beyrut, daru’l mufid, 1414 / 1993.
* el-Mes’udi, Murucu’z Zeheb ve Maadinu’l Cevher, c. 3, Kum, menşurat daru’l hicret, 1404 / 1363 / 1984.
